Свакодневно одевање Горанки у Београду – између традицијских и савремених културних пракси
DOI: 10.2298/GEI1502303D; UDC: 391.2(497.11)
Сажетак
U tekstu se sagledavaju i razmatraju promene u primeni određenih odevnih praksi i njihov uticaj na pojavu konflikata sa sobom i drugima. U tom kontekstu se analiziraju pojedine konfliktne situacije sa kojima su se Goranke suočavale u Beogradu usled promena koje su nastupale u njihovom odevanju u drugoj polovini 20. i prvoj deceniji 21. veka. Akcenat se stavlja na promene koje su inicirane spoljnim faktorima – zakonskim propisima, migracijama i modnim trendom. Prihvatiti novine u odevanju nije bilo uvek jednostavno i lako, pogotovo ako su one podrazumevale eliminaciju onih odevnih predmeta kojima se pridavao određen simbolički značaj u okviru goranske zajednice i ženske subkulture. Uvođenje promena je uticalo na to da žene budu na izvestan način u sukobu same sa sobom i da osećaju nelagodnost zbog bojazni da bi (ne)prihvatanje novina moglo da izazove konflikte sa pojedinim članovima porodice, kao i sa rođacima. Osim toga, promene u odevanju impliciraju i iniciraju promene i u ostalim sferama života, a pre svega u sferi (samo)identifikacije, koja se odvija na više nivoa istovremeno (lični, kolektivni) i obuhvata rodni, religijski, etnički, kao i ostale identitete.
Ključne reči: svakodnevno odevanje, žena, konflikt, pomirenje, Gora, Beograd
Reference
Velimirović, Danijela. 2014. „'Bez zara na licu, bez mraka na duši': Zakon o zabrani nošenja zara i feredže kao činilac emancipacije muslimanki u NR Srbiji.“ Knjiga apstrakata: „Etnos“, religija i identitet. Naučni skup u čast Dušana Bandića. Beograd: Odeljenje za etnologiju i antropologiju Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu. 37.
Gavrilović, Danijela. 2007. „Gender, Religion, Fundamentalism – The Case of Islam”. Islam at the Balkans in the past, today and in the future. (ed. Đorđević D., Todorović D., Mitrović Lj.). Niš: Yugoslav Society for the Scientific Study of Religion. 113–116.
Darmanović, Mina. 1994. „Sadašnja Goranska narodna nošnja“. Glasnik Baština sv. 5. Priština: Institut za proučavanje kulture Srba, Crnogoraca, Hrvata i Muslimana. Str. 143–149.
Derans, Žan-Arno i Loran Žeslen. 2011. Putovanje u zemlju Goranaca. Balkan, početak XXI veka. Beograd: Medijska knjižara KRUG.
Đorđević Crnobrnja, Jadranka. 2014. „Migracije iz Gore krajem dvadesetog i početkom dvadeset prvog veka“. Glasnik Etnografskog instituta SANU LXII (2): 35–46.
Đorđević Crnobrnja, Jadranka 2014. „The Gorani Wedding Ritual – Between Individual and Collective Memory“. Kultura/Culture. International Journal for Cultural Researches 6: 159-168.
Zlatanović, Sanja. 2014. „Diskurs o Albancima u posleratnom kontekstu: terenska istraživanja srpske zajednice jugoistočnog Kosova“. Knjiga apstrakata: Suočavanje sa sobom, suočavanje sa drugima. Da li je moguće pomirenje na Balkanu? Beograd: Etnografski institut SANU, Fondacija Konrad Adenauer. 19.
Idrizi Aljabak, Sadik 2013: Muška i ženska narodna nošnja u Gori. http://sadik-idrizi-aljabak.blogspot.com/2013/12/muska-i-zenska-narodna-nosnja-u-gori.html (preuzeto 24.3.2015.)
Krel, Aleksandar. 2014. „Nemci ponovo u Gakovu: susreti pomirenja i saradnje nekadašnjeg i sadašnjeg lokalnog stanovništva.“ Knjiga apstrakata: Suočavanje sa sobom, suočavanje sa drugima. Da li je moguće pomirenje na Balkanu? Beograd: Etnografski institut SANU, Fondacija Konrad Adenauer. 21.
Malešević, Miroslava. 2007. Žensko. Etnografski aspekti društvenog položaja žene u Srbiji. Etnološka biblioteka knj. 25. Beograd: Srpski genealoški centar.
Nikolić, Desanka. 1995. “Etnokulturni stereotipi stanovnika Gore i Sredačke župe“. Šarplaninske župe Gora, Opolje i Sredska, Antropogeografsko-etnološke, demografske, sociološke i kulturološke karakteristike. Knj. 40/II. Beograd: Geografski institut „Jovan Cvijić“ SANU. Str. 169-174.
Pišev, Marko. 2013. „Bodež i veo: Teorijski okvir za kulturno-relativističko tumačenje islamskog feminizma”. Etnološko-antropološke sveske 21, (n.s.) 10 (2013): 143–151.
Radulović, Lidija. 2009. Pol/rod i religija. Konstrukcija roda u narodnoj religiji Srba. Etnološka biblioteka knj. 42. Beograd: Srpski genealoški centar, Filozofski fakultet, Univerzitet u Beogradu.
Reljić, Mitra. 2011. Goranci – od geografske odrednice do etnonima. Oktoih: Časopis Odjeljenja za srpski jezik I književnost Matice srpske – Društva članova u Crnoj Gori 1/1-2: 165–173.
Spahić-Šiljak, Zilka. 2012. Propitivanje ženskih, feminističkih i muslimanskih identiteta. Post-socijalistički konteksti u Bosni i Hercegovini i na Kosovu (ed. Spahić-Šiljak Z.). Sarajevo: Centar za interdisciplinarne postdiplomske studije, Univerzitet u Sarajevu.
Hasani, Harun. 2000. Migracije stanovništva šarplaninske župe Gora. Goranci, Muslimani i Turci u Šarplaninskim župama Srbije. Problemi sadašnjih uslova života i opstanka (ur. M. Bursać). Zbornik radova Geografskog instituta “Jovan Cvijić” 50: 33–44.
Hasani, Harun. 2011. „Goranies: A respected minority in Serbia, A persecuted minority in present-day Kosovo.“ Minorities in the Balkans. State policy and interethnic relations (1804-2004) (ed. Bataković D.). Special editions 111. Belgrade: Institute for Balkan Studies of the Serbian Academy of Science and Arts. Str. 311–322.
Hasani, Suzana. 2003. Etnološkekarakteristike Šarplaninske ŽupeGora. Diplomski rad. Odeljenje za etnologiju i antropologiju Filozofskog fakulteta u Beogradu.
Hošić, Irfan. 2014. „Uvod.“ Pažnja! Odjeća, umjetnost, identitet. Zbornik radova sa međunarodnog naučnog skupa (ed. Hošić I.). Bihać: Tehnički fakultet Univerziteta u Bihaću / Odsjek za tekstilni dizajn. Str. 11–12.
Šantek, Goran Pavel. 2014. „Religioznost i spremnost na pomirenje. Izabrane antropološke studije slučaja o religioznosti mladih.” Knjiga apstrakata: Suočavanje sa sobom, suočavanje sa drugima. Da li je moguće pomirenje na Balkanu? Beograd: Etnografski institut SANU, Fondacija Konrad Adenauer. 37.
Šeta, Đermana. 2014. „Analiza utjecaja novije zabrane ženskih muslimanskih odjevnih praksi u Evropi”. Pažnja! Odjeća, umjetnost, identitet. Zbornik radova sa međunarodnog naučnog skupa (ed. Hošić I.). Bihać: Tehnički fakultet Univerziteta u Bihaću / Odsjek za tekstilni dizajn. Str. 55–64.
Izvori:
Zakon o zabrani nošenja zara i feredže u NR Srbiji od 9. januara 1951.
Popis stanovništva, domaćinstava i stanova 2011. u Republici Srbiji, Stanovništvo, Nacionalna pripadnost, Podaci po opštinama i gradovima, Republički zavod za statistiku, Beograd 2012. http://www.praxis.org.rs/images/praxis_downloads/nacionalna%20pripadnost-ethnicity%202.pdf preuzeto 24.6.2013.
http://mlicanin.weebly.com/goranska-nosnja.html (preuzeto 24.3.2015.)
Gavrilović, Danijela. 2007. „Gender, Religion, Fundamentalism – The Case of Islam”. Islam at the Balkans in the past, today and in the future. (ed. Đorđević D., Todorović D., Mitrović Lj.). Niš: Yugoslav Society for the Scientific Study of Religion. 113–116.
Darmanović, Mina. 1994. „Sadašnja Goranska narodna nošnja“. Glasnik Baština sv. 5. Priština: Institut za proučavanje kulture Srba, Crnogoraca, Hrvata i Muslimana. Str. 143–149.
Derans, Žan-Arno i Loran Žeslen. 2011. Putovanje u zemlju Goranaca. Balkan, početak XXI veka. Beograd: Medijska knjižara KRUG.
Đorđević Crnobrnja, Jadranka. 2014. „Migracije iz Gore krajem dvadesetog i početkom dvadeset prvog veka“. Glasnik Etnografskog instituta SANU LXII (2): 35–46.
Đorđević Crnobrnja, Jadranka 2014. „The Gorani Wedding Ritual – Between Individual and Collective Memory“. Kultura/Culture. International Journal for Cultural Researches 6: 159-168.
Zlatanović, Sanja. 2014. „Diskurs o Albancima u posleratnom kontekstu: terenska istraživanja srpske zajednice jugoistočnog Kosova“. Knjiga apstrakata: Suočavanje sa sobom, suočavanje sa drugima. Da li je moguće pomirenje na Balkanu? Beograd: Etnografski institut SANU, Fondacija Konrad Adenauer. 19.
Idrizi Aljabak, Sadik 2013: Muška i ženska narodna nošnja u Gori. http://sadik-idrizi-aljabak.blogspot.com/2013/12/muska-i-zenska-narodna-nosnja-u-gori.html (preuzeto 24.3.2015.)
Krel, Aleksandar. 2014. „Nemci ponovo u Gakovu: susreti pomirenja i saradnje nekadašnjeg i sadašnjeg lokalnog stanovništva.“ Knjiga apstrakata: Suočavanje sa sobom, suočavanje sa drugima. Da li je moguće pomirenje na Balkanu? Beograd: Etnografski institut SANU, Fondacija Konrad Adenauer. 21.
Malešević, Miroslava. 2007. Žensko. Etnografski aspekti društvenog položaja žene u Srbiji. Etnološka biblioteka knj. 25. Beograd: Srpski genealoški centar.
Nikolić, Desanka. 1995. “Etnokulturni stereotipi stanovnika Gore i Sredačke župe“. Šarplaninske župe Gora, Opolje i Sredska, Antropogeografsko-etnološke, demografske, sociološke i kulturološke karakteristike. Knj. 40/II. Beograd: Geografski institut „Jovan Cvijić“ SANU. Str. 169-174.
Pišev, Marko. 2013. „Bodež i veo: Teorijski okvir za kulturno-relativističko tumačenje islamskog feminizma”. Etnološko-antropološke sveske 21, (n.s.) 10 (2013): 143–151.
Radulović, Lidija. 2009. Pol/rod i religija. Konstrukcija roda u narodnoj religiji Srba. Etnološka biblioteka knj. 42. Beograd: Srpski genealoški centar, Filozofski fakultet, Univerzitet u Beogradu.
Reljić, Mitra. 2011. Goranci – od geografske odrednice do etnonima. Oktoih: Časopis Odjeljenja za srpski jezik I književnost Matice srpske – Društva članova u Crnoj Gori 1/1-2: 165–173.
Spahić-Šiljak, Zilka. 2012. Propitivanje ženskih, feminističkih i muslimanskih identiteta. Post-socijalistički konteksti u Bosni i Hercegovini i na Kosovu (ed. Spahić-Šiljak Z.). Sarajevo: Centar za interdisciplinarne postdiplomske studije, Univerzitet u Sarajevu.
Hasani, Harun. 2000. Migracije stanovništva šarplaninske župe Gora. Goranci, Muslimani i Turci u Šarplaninskim župama Srbije. Problemi sadašnjih uslova života i opstanka (ur. M. Bursać). Zbornik radova Geografskog instituta “Jovan Cvijić” 50: 33–44.
Hasani, Harun. 2011. „Goranies: A respected minority in Serbia, A persecuted minority in present-day Kosovo.“ Minorities in the Balkans. State policy and interethnic relations (1804-2004) (ed. Bataković D.). Special editions 111. Belgrade: Institute for Balkan Studies of the Serbian Academy of Science and Arts. Str. 311–322.
Hasani, Suzana. 2003. Etnološkekarakteristike Šarplaninske ŽupeGora. Diplomski rad. Odeljenje za etnologiju i antropologiju Filozofskog fakulteta u Beogradu.
Hošić, Irfan. 2014. „Uvod.“ Pažnja! Odjeća, umjetnost, identitet. Zbornik radova sa međunarodnog naučnog skupa (ed. Hošić I.). Bihać: Tehnički fakultet Univerziteta u Bihaću / Odsjek za tekstilni dizajn. Str. 11–12.
Šantek, Goran Pavel. 2014. „Religioznost i spremnost na pomirenje. Izabrane antropološke studije slučaja o religioznosti mladih.” Knjiga apstrakata: Suočavanje sa sobom, suočavanje sa drugima. Da li je moguće pomirenje na Balkanu? Beograd: Etnografski institut SANU, Fondacija Konrad Adenauer. 37.
Šeta, Đermana. 2014. „Analiza utjecaja novije zabrane ženskih muslimanskih odjevnih praksi u Evropi”. Pažnja! Odjeća, umjetnost, identitet. Zbornik radova sa međunarodnog naučnog skupa (ed. Hošić I.). Bihać: Tehnički fakultet Univerziteta u Bihaću / Odsjek za tekstilni dizajn. Str. 55–64.
Izvori:
Zakon o zabrani nošenja zara i feredže u NR Srbiji od 9. januara 1951.
Popis stanovništva, domaćinstava i stanova 2011. u Republici Srbiji, Stanovništvo, Nacionalna pripadnost, Podaci po opštinama i gradovima, Republički zavod za statistiku, Beograd 2012. http://www.praxis.org.rs/images/praxis_downloads/nacionalna%20pripadnost-ethnicity%202.pdf preuzeto 24.6.2013.
http://mlicanin.weebly.com/goranska-nosnja.html (preuzeto 24.3.2015.)
Објављено
27.05.2018.
Како цитирати
(SERBIA), Jadranka Đorđević Crnobrnja.
Свакодневно одевање Горанки у Београду – између традицијских и савремених културних пракси.
Гласник Етнографског института САНУ, [S.l.], v. 63, n. 2, p. 303-316, may 2018.
ISSN 2334-8259.
Доступно на:
<https://www.ei.sanu.ac.rs/index.php/gei/article/view/248>.
Датум приступа: 18 apr. 2024
<https://www.ei.sanu.ac.rs/index.php/gei/article/view/248>.
Датум приступа: 18 apr. 2024
Број часописа
Секција
Тема броја
