Predanje i/ili tradicija u novijoj bogoslužbenoj muzici Srpske crkve?
DOI:10.2298/GEI1502433P; UDC: 271.2(497.11):78
Сажетак
Analiza „Vizantine“ u pojačkoj praksi Srpske crkve koja se pojavila početkom devedesetih godina 20. stoleća, izazvavši oprečne vrednosne sudove, štaviše, sukobe i podele među predstavnicima klira, vernika, pa i naučnika – nužno mora poći s eklisioloških pozicija. Osvrtom na glavne pro et contra tokove u polemikama o pojačkim varijantama , za koje su prema smislu i poruci kojoj nose, vezivane posve raznorodne odrednice, namera mi je da suočim liturgičke aksiome sa vancrkvenim, konkretno emocionalno-estetskim i etnofiletističkim kriterijumima, koje, u procenjivanju podobnosti pojačke umetnosti za Srpsku crkvu, zastupaju zagovornici takozvane narodne pobožnosti. Ukazivanje na raskorak koji postoji između crkvenog učenja i ocrkovljenosti vernika Srpske crkve – pre svega u vezi sa shvatanjem sadržaja i značenja osveštanog Predanja, kao jedinstvenog i nepromenljivog etosa pravoslavne vere, i tradicije, kao nasleđa oblikovanog u određenom istorijskom kontinuumu – trebalo bi da posluži iznalaženju teološkog a ujedno i muzikološkog rešenja za decenijama otvoreni problem naše pojačke prakse
Ključne reči: predanjsko, tradicionalno, pojanje, Srpska crkva, bogoslovsko-liturgička kriza
Reference
Andrejević. Milica. 2012. „Dvedeseta letnja škola crkvenog pojanja“, Pravoslavlje 1091: 33.
Atanasov, Asen. 2009. „Pesni, zapisani s Hrisantova notaciя prez XIX vek: novi danni“, Bъlgarsko muzikoznanie 2: 131–138.
———. 2011. Opit za navlizane v procesa muzikalen prevod (vъrhu material ot XIX vek) Bъlgarsko muzikoznanie 1: 76–84.
Afanasьev, Nikolaй Nikolaevič Protopresviter. 1933. „Kanonы i kanoniičeskoe soznanie“, Putv: 1–16.
Balašov, Nikolaй Protoiereй, 2001. Na puti k liturgičeskomu vozroždeniю, Moskva: Izdanie Kruglogo stola po religioznomu obrazovaniю OVCS MP.
Blagojević, Gordana. 2005. „O recepciji crkvene vizantijske muzike u Beogradu krajem 20. i početkom 21. veka“, Glasnik Etnografskog instituta SANU LIII: 153–170.
Buzera, Alexie Al. 1999. Cultura muzicală românească de tradiţie bizantină din sec. al XIX-lea, Craiova: Fundaţia Scrisul Românesc.
Demelić, Fedor. 1866. „Kornelije Stanković“, Letopis Matice srpske XXXIX(110): 188–234.
Đoković, Predrag. 2007. „Srpski patrijarh Pavle o nekim pitanjima našeg crkvenog pojanja – crkveno pojanje i duhovno uzrastanje“, Zbornik Matice srpske 36: 79–95.
Đorđević, Dragoljub. 1993. Šta nam nudi pravoslavlje danas.Niš: Gradina
Živković, Ivica. 2010. „Crkva i društvo: Zašto nije moguća sociologija Pravoslavlja“. U Mogućnosti i dometi socijalnog učenja pravoslavlja i Pravoslavne crkve, prir. Dragoljub B.
Đorđević i Miloš Jovanović55-59. Beograd: JUNIR – Konrad Adenauer Stiftung. (Članak je prvobitno objavljen 1996. u časopisu Obraz 1–2: 41–42).
———. 2010. „Pravoslavlje u kandžama „nauke“: o sociologiji i religiji“. U Mogućnosti i dometi socijalnog učenja pravoslavlja i Pravoslavne crkve, prir. Dragoljub B. Đorđević i Miloš Jovanović55–59. Beograd: JUNIR – Konrad Adenauer Stiftung. (Članak je prvobitno objavljen 1997. u časopisu Nova Iskra 44-45: 1–12).
Ziziulas, Jovan. 2002. „Ikumenski učitelj o. Georgije Florovski“, Vidoslov IX (2): 35–48.
Jovanović, Jelena. 2012. „Identities expressed through practice of kaval playing and building in Serbia in 1990s“. In Musical Practices in the Balkans: Ethnomusicological Perspectives; proceedings of the International conference held from november 23 to 25, 2011, eds. D. Despić, J. Jovanović, D. Lajić-Mihajlović. 183-202. Belgrade: SASA: Institute of Musicology of SASA.
Jovanović, Miodrag. 1987. Srpsko crkveno slikarstvo i graditeljstvo novijeg doba, Beograd-Kragujevac: „Kalenić“ i Društvo istoričara umetnosti Srbije.
Jovanović, Zoran M. 2009. „O ideji prošlosti u savremenoj umetnosti (ka razumevanja „vizantine“ u srpskoj kulturi tokom poslednjeg stoleća)“, Teme XXXIII (4): 1393–1411.
———. 2011. Vizantina u savremenoj srpskoj umetnosti, Beograd: Službeni glasnik.
Krstić, Zoran. 2010. „Mogućnosti i dometi sociologije Pravoslavlja“. U Mogućnosti i dometi socijalnog učenja pravoslavlja i Pravoslavne crkve, prir. Dragoljub B. Đorđević i Miloš Jovanović, 66-71.Beograd: JUNIR – Konrad Adenauer Stiftung. (Članak je prvobitno objavljen 1998. u časopisu Kalendar SPC 1998, 102–105).
Makuljević, Nenad. 2006. Umetnost i nacionalna ideja u 19. veku, Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva.
Mandzaridis, Georgije. 2004. Sociologija hrišćanstva, Beograd: Hrišćanski kulturni centar.
Marković, Tatjana. 2003. „Pevačko društvo kao označitelj srpske kulture (Povodom 150. godišnjice osnivanja Prvog beogradskog pevačkog društva 1853–2003)“, Novi zvuk 22: 38–45.
———. 2006. „Specifičnost delatnosti pevačkih društava u multietničkim sredinama: Case study o srpskim pevačkim društvima u Banatu u 19. veku", Novi zvuk 28: 117–130.
———. 2005. Transfiguracije srpskog romantizma. Muzika u kontekstu studija kulture, Beograd: Univerzitet u Beogradu.
Olkinuora, Jaakko. 2011. „Experiences in Adapting Post-Byzantine Chant into Foreign Languages: Research and Praxis“, Muzikologija 11: 133–146.
Pavlović, Mirka. 1985. „Zaostavština Kornelija Stankovića“. U Kornelije Stanković i njegovo doba, ur. D. Stefanović, 147–170. Beograd: Muzikološki institut Srpske akademije nauka i umetnosti.
Patrijarh Pavle, 1997. Predgovor u: Stevan St. Mokranjac, Osmoglasnik, Beograd: Srpska pravoslavna crkva (četvrto izdanje).
Peno, Vesna. 2011a. „O pojačkoj praksi u srpskim crkvama u drugoj polovini 19. i prvim decenijama 20. veka“, Crkvene studije 8: 401–411.
———. 2011b. „O multikulturalnom i interkulturalnom pristupu u tumačenju pojačke tradicije pravoslavnih naroda na Balkanu – slučaj grčke i zapadnoevropske škole u vizantološkoj muzikologiji“, Teme 4: 1289–1302.
———. 2012a. „Methodological contribution to the research of Serbian church chant in the context of Balkan vocal music“. In Musical Practices in the Balkans: Ethnomusicological Perspectives, eds. D. Despić, J. Jovanović, D. Lajić-Mihajlović, 167–181.Belgrade: SASA: Institute of Musicology of SASA.
———. 2012b. Christian Troelsgård, Byzantine neumes, A new introduction to the middle byzantine musical notation, Subsidia vol. IX, Monumenta Musicae Byzantinae, Copenhagen: Museum Tusculanum Press 2011, Muzikologija 13: 183–190.
———. 2014a. „O istraživanjima crkvenog pojanja u srednjovekovnoj Srbiji“, Muzikologija 16: 131–154
———. 2014b. „O višeglasju u bogoslužbenoj praksi pravoslavnih Grka i Srba: teološkokulturološki diskurs“. Muzikologija 17: 129–154.
———. 2015a. „Metodološki disputi o tumačenju neumske notacije u XX veku“. Muzikologija 18: 15–33.
———. 2015b. „Demistifikacija odrednice ‘narodno’ u sintagmi ‘srpsko narodno crkveno pojanje’ (u štampi).
Petrović, Danica. 1995. „Srpska crkvena muzika kao predmet muzikoloških istraživanja“, Zbornik Matice srpske za scenske umetnosti i muziku 15: 31–46.
———. 1999. „Tradicionalno srpsko narodno crkveno pojanje u HH veku. Put negovanja, zamiranja, stradanja i obnavljanja“, Crkva 2000. Kalendar Srpske pravoslavne patrijaršije: 104–111.
———. 2004. „Osnivanje i prvih šest decenija“. U: Prvo beogradsko pevačko društvo 150 godina, ur. D. Davidov, 17–22. Beograd: SANU, Muzikološki institut SANU, Galerija SANU.
Stanković, Kornelije. 1862. (fototipsko izdanje 1994). Predgovor za Pravoslavno crkveno pojanje u srbskog naroda (Božestvenaja služba vo svjatih oca našego Joana Zlatoustago, u note napisao za četiri glasa i klavir udesio Kornilije Stanković), Beč.
Στάθης, Γρηγόριος Θ. 1972. „Η Βυζαντινή Μουσική στη λατρεία και στην επιστήμη“, Βυζαντινά 4: 389–438.
Stefanović, Dimitrije. 1995. „Crkveno pojanje i crkvena muzika“, Zbornik Matice srpske za scenske umetnosti i muziku 15: 23–30.
Stojanović, Stevan Mokranjac. 1901. „Oglas povodom izlaska Liturgije iz štampe“, Zastava 22: 4.
Timotijević, Miroslav. 2012. Takovski ustanak – srpske Cveti. O javnom zajedničkom sećanju i zaboravljanju u simboličnoj politici zvanične reprezentativne kulture, Beograd: Filozofski fakultet Univerziteta u Beogradu, Istorijski muzej Srbije.
Todorova, Marija. 2006. Imaginarni Balkan. Beograd: Biblioteka XX vek.
Florovski, Georgije Vasiljevič. 1993. „Dileme hrišćanskog istoričara“, Teološki pogledi 1-4: 49–84.
———. 1997. Putevi ruskog bogoslovlja,(prev. s ruskog S. Tanasić), Podgorica: CID.
———. 2004. „O odsustvu zainteresovanosti za učenje Crkve među pravoslavnima“. U Crkva je život: izabrane besede, eseji i studije Georgija Florovskog, prir. Matej Arsenijević, 54–56. Beograd: Pravoslavna misionarska škola pri hramu Svetog Aleksandra Nevskog.
———. 2004. „Hrišćanin u Crkvi“, U Crkva je život: izabrane besede, eseji i studije Georgija Florovskog, prir. Matej Arsenijević, 321–329.
———. 2004. „Funkcija Predanja u drevnoj Crkvi“. U Crkva je život: izabrane besede, eseji i studije Georgija Florovskog, prir. Matej Arsenijević, 452–468. Beograd: Pravoslavna misionarska škola pri hramu Svetog Aleksandra Nevskog.
———. 2004. „Etos Pravoslavne Crkve“. U Crkva je život: izabrane besede, eseji i studije Georgija Florovskog, prir. Matej Arsenijević, 469-482. Beograd: Pravoslavna misionarska škola pri hramu Svetog Aleksandra Nevskog.
———. 2004. „Društveni problem u Pravoslavnoj crkvi od Istoka“. U Crkva je život: izabrane besede, eseji i studije Georgija Florovskog, prir. Matej Arsenijević, 483–491. Beograd: Pravoslavna misionarska škola pri hramu Svetog Aleksandra Nevskog.
———. 2004. „Patristika i savremeno bogoslovlje“. U Crkva je život: izabrane besede, eseji i studije Georgija Florovskog, prir. Matej Arsenijević, 571–575. Beograd: Pravoslavna misionarska škola pri hramu Svetog Aleksandra Nevskog.
———. 2004. „Sveti Oci i pamćenje Crkve“. U Crkva je život: izabrane besede, eseji i studije Georgija Florovskog, prir. Matej Arsenijević, 576–???. Beograd: Pravoslavna misionarska škola pri hramu Svetog Aleksandra Nevskog.
Hъrkov, Stefan, Kuюmdžieva, Svetlana. 2006. „Rannovъzroždenska bъlgarska muzika – pametnici i pevčeski repertoar. Йoasaf Rilski“, Bъlgarsko muzikoznanie 1: 133–137.
Hъrkov, Stefan. 2007. „Cъrkovnopevčeski školi - srediщa na bъlgarskoto cъrkovno peene prez Vъzraždaneto“, Bъlgarsko muzikoznanie 3-3: 210–220.
Costin, Moisil. 2011. „Romanian vs. Greek-Turkish-Persian-Arab: Imagining National Traits for Romanian Church Chant“, Muzikologija 11: 119–132.
Schmemann, Alexander Protoprebyter. 1969. „Debate on the Liturgy: Liturgical Theology, Theology of Liturgy and Liturgical Reform“, St. Vladimir’s Theological Quarterly 13: 217–224.
———. 1973. „On the Question of Liturgical practices – a Letter to my Bishop“, St. Vladimir’s Theological Quarterly 17: 227–238.
———. 1994. Istorijski put Pravoslavlja, (prev. s ruskog M. Marković i B. Marković), Cetinje: Atos 1994.
———. 1997. „Suštinsko pitanje“. U Pravoslavlje na Zapadu Crkva – svet – misija, prir. Matej Arsenijević, 5–26. Cetinje: Svetigora.
———. 1997. „Svepravoslavna kriza – put ka crkvenoj obnovi“. U Pravoslavlje na Zapadu Crkva – svet – misija, prir. Matej Arsenijević, 100–138. Cetinje: Svetigora.
———. 1997. „Zadatak pravoslavnog bogoslovlja danas“. U Pravoslavlje na Zapadu Crkva – svet – misija, prir. Matej Arsenijević, 139–153. Cetinje: Svetigora.
———. 1997. „Bogoslovlje i liturgija“. U Pravoslavlje na Zapadu Crkva – svet – misija, prir. Matej Arsenijević, 154–175. Cetinje: Svetigora.
Atanasov, Asen. 2009. „Pesni, zapisani s Hrisantova notaciя prez XIX vek: novi danni“, Bъlgarsko muzikoznanie 2: 131–138.
———. 2011. Opit za navlizane v procesa muzikalen prevod (vъrhu material ot XIX vek) Bъlgarsko muzikoznanie 1: 76–84.
Afanasьev, Nikolaй Nikolaevič Protopresviter. 1933. „Kanonы i kanoniičeskoe soznanie“, Putv: 1–16.
Balašov, Nikolaй Protoiereй, 2001. Na puti k liturgičeskomu vozroždeniю, Moskva: Izdanie Kruglogo stola po religioznomu obrazovaniю OVCS MP.
Blagojević, Gordana. 2005. „O recepciji crkvene vizantijske muzike u Beogradu krajem 20. i početkom 21. veka“, Glasnik Etnografskog instituta SANU LIII: 153–170.
Buzera, Alexie Al. 1999. Cultura muzicală românească de tradiţie bizantină din sec. al XIX-lea, Craiova: Fundaţia Scrisul Românesc.
Demelić, Fedor. 1866. „Kornelije Stanković“, Letopis Matice srpske XXXIX(110): 188–234.
Đoković, Predrag. 2007. „Srpski patrijarh Pavle o nekim pitanjima našeg crkvenog pojanja – crkveno pojanje i duhovno uzrastanje“, Zbornik Matice srpske 36: 79–95.
Đorđević, Dragoljub. 1993. Šta nam nudi pravoslavlje danas.Niš: Gradina
Živković, Ivica. 2010. „Crkva i društvo: Zašto nije moguća sociologija Pravoslavlja“. U Mogućnosti i dometi socijalnog učenja pravoslavlja i Pravoslavne crkve, prir. Dragoljub B.
Đorđević i Miloš Jovanović55-59. Beograd: JUNIR – Konrad Adenauer Stiftung. (Članak je prvobitno objavljen 1996. u časopisu Obraz 1–2: 41–42).
———. 2010. „Pravoslavlje u kandžama „nauke“: o sociologiji i religiji“. U Mogućnosti i dometi socijalnog učenja pravoslavlja i Pravoslavne crkve, prir. Dragoljub B. Đorđević i Miloš Jovanović55–59. Beograd: JUNIR – Konrad Adenauer Stiftung. (Članak je prvobitno objavljen 1997. u časopisu Nova Iskra 44-45: 1–12).
Ziziulas, Jovan. 2002. „Ikumenski učitelj o. Georgije Florovski“, Vidoslov IX (2): 35–48.
Jovanović, Jelena. 2012. „Identities expressed through practice of kaval playing and building in Serbia in 1990s“. In Musical Practices in the Balkans: Ethnomusicological Perspectives; proceedings of the International conference held from november 23 to 25, 2011, eds. D. Despić, J. Jovanović, D. Lajić-Mihajlović. 183-202. Belgrade: SASA: Institute of Musicology of SASA.
Jovanović, Miodrag. 1987. Srpsko crkveno slikarstvo i graditeljstvo novijeg doba, Beograd-Kragujevac: „Kalenić“ i Društvo istoričara umetnosti Srbije.
Jovanović, Zoran M. 2009. „O ideji prošlosti u savremenoj umetnosti (ka razumevanja „vizantine“ u srpskoj kulturi tokom poslednjeg stoleća)“, Teme XXXIII (4): 1393–1411.
———. 2011. Vizantina u savremenoj srpskoj umetnosti, Beograd: Službeni glasnik.
Krstić, Zoran. 2010. „Mogućnosti i dometi sociologije Pravoslavlja“. U Mogućnosti i dometi socijalnog učenja pravoslavlja i Pravoslavne crkve, prir. Dragoljub B. Đorđević i Miloš Jovanović, 66-71.Beograd: JUNIR – Konrad Adenauer Stiftung. (Članak je prvobitno objavljen 1998. u časopisu Kalendar SPC 1998, 102–105).
Makuljević, Nenad. 2006. Umetnost i nacionalna ideja u 19. veku, Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva.
Mandzaridis, Georgije. 2004. Sociologija hrišćanstva, Beograd: Hrišćanski kulturni centar.
Marković, Tatjana. 2003. „Pevačko društvo kao označitelj srpske kulture (Povodom 150. godišnjice osnivanja Prvog beogradskog pevačkog društva 1853–2003)“, Novi zvuk 22: 38–45.
———. 2006. „Specifičnost delatnosti pevačkih društava u multietničkim sredinama: Case study o srpskim pevačkim društvima u Banatu u 19. veku", Novi zvuk 28: 117–130.
———. 2005. Transfiguracije srpskog romantizma. Muzika u kontekstu studija kulture, Beograd: Univerzitet u Beogradu.
Olkinuora, Jaakko. 2011. „Experiences in Adapting Post-Byzantine Chant into Foreign Languages: Research and Praxis“, Muzikologija 11: 133–146.
Pavlović, Mirka. 1985. „Zaostavština Kornelija Stankovića“. U Kornelije Stanković i njegovo doba, ur. D. Stefanović, 147–170. Beograd: Muzikološki institut Srpske akademije nauka i umetnosti.
Patrijarh Pavle, 1997. Predgovor u: Stevan St. Mokranjac, Osmoglasnik, Beograd: Srpska pravoslavna crkva (četvrto izdanje).
Peno, Vesna. 2011a. „O pojačkoj praksi u srpskim crkvama u drugoj polovini 19. i prvim decenijama 20. veka“, Crkvene studije 8: 401–411.
———. 2011b. „O multikulturalnom i interkulturalnom pristupu u tumačenju pojačke tradicije pravoslavnih naroda na Balkanu – slučaj grčke i zapadnoevropske škole u vizantološkoj muzikologiji“, Teme 4: 1289–1302.
———. 2012a. „Methodological contribution to the research of Serbian church chant in the context of Balkan vocal music“. In Musical Practices in the Balkans: Ethnomusicological Perspectives, eds. D. Despić, J. Jovanović, D. Lajić-Mihajlović, 167–181.Belgrade: SASA: Institute of Musicology of SASA.
———. 2012b. Christian Troelsgård, Byzantine neumes, A new introduction to the middle byzantine musical notation, Subsidia vol. IX, Monumenta Musicae Byzantinae, Copenhagen: Museum Tusculanum Press 2011, Muzikologija 13: 183–190.
———. 2014a. „O istraživanjima crkvenog pojanja u srednjovekovnoj Srbiji“, Muzikologija 16: 131–154
———. 2014b. „O višeglasju u bogoslužbenoj praksi pravoslavnih Grka i Srba: teološkokulturološki diskurs“. Muzikologija 17: 129–154.
———. 2015a. „Metodološki disputi o tumačenju neumske notacije u XX veku“. Muzikologija 18: 15–33.
———. 2015b. „Demistifikacija odrednice ‘narodno’ u sintagmi ‘srpsko narodno crkveno pojanje’ (u štampi).
Petrović, Danica. 1995. „Srpska crkvena muzika kao predmet muzikoloških istraživanja“, Zbornik Matice srpske za scenske umetnosti i muziku 15: 31–46.
———. 1999. „Tradicionalno srpsko narodno crkveno pojanje u HH veku. Put negovanja, zamiranja, stradanja i obnavljanja“, Crkva 2000. Kalendar Srpske pravoslavne patrijaršije: 104–111.
———. 2004. „Osnivanje i prvih šest decenija“. U: Prvo beogradsko pevačko društvo 150 godina, ur. D. Davidov, 17–22. Beograd: SANU, Muzikološki institut SANU, Galerija SANU.
Stanković, Kornelije. 1862. (fototipsko izdanje 1994). Predgovor za Pravoslavno crkveno pojanje u srbskog naroda (Božestvenaja služba vo svjatih oca našego Joana Zlatoustago, u note napisao za četiri glasa i klavir udesio Kornilije Stanković), Beč.
Στάθης, Γρηγόριος Θ. 1972. „Η Βυζαντινή Μουσική στη λατρεία και στην επιστήμη“, Βυζαντινά 4: 389–438.
Stefanović, Dimitrije. 1995. „Crkveno pojanje i crkvena muzika“, Zbornik Matice srpske za scenske umetnosti i muziku 15: 23–30.
Stojanović, Stevan Mokranjac. 1901. „Oglas povodom izlaska Liturgije iz štampe“, Zastava 22: 4.
Timotijević, Miroslav. 2012. Takovski ustanak – srpske Cveti. O javnom zajedničkom sećanju i zaboravljanju u simboličnoj politici zvanične reprezentativne kulture, Beograd: Filozofski fakultet Univerziteta u Beogradu, Istorijski muzej Srbije.
Todorova, Marija. 2006. Imaginarni Balkan. Beograd: Biblioteka XX vek.
Florovski, Georgije Vasiljevič. 1993. „Dileme hrišćanskog istoričara“, Teološki pogledi 1-4: 49–84.
———. 1997. Putevi ruskog bogoslovlja,(prev. s ruskog S. Tanasić), Podgorica: CID.
———. 2004. „O odsustvu zainteresovanosti za učenje Crkve među pravoslavnima“. U Crkva je život: izabrane besede, eseji i studije Georgija Florovskog, prir. Matej Arsenijević, 54–56. Beograd: Pravoslavna misionarska škola pri hramu Svetog Aleksandra Nevskog.
———. 2004. „Hrišćanin u Crkvi“, U Crkva je život: izabrane besede, eseji i studije Georgija Florovskog, prir. Matej Arsenijević, 321–329.
———. 2004. „Funkcija Predanja u drevnoj Crkvi“. U Crkva je život: izabrane besede, eseji i studije Georgija Florovskog, prir. Matej Arsenijević, 452–468. Beograd: Pravoslavna misionarska škola pri hramu Svetog Aleksandra Nevskog.
———. 2004. „Etos Pravoslavne Crkve“. U Crkva je život: izabrane besede, eseji i studije Georgija Florovskog, prir. Matej Arsenijević, 469-482. Beograd: Pravoslavna misionarska škola pri hramu Svetog Aleksandra Nevskog.
———. 2004. „Društveni problem u Pravoslavnoj crkvi od Istoka“. U Crkva je život: izabrane besede, eseji i studije Georgija Florovskog, prir. Matej Arsenijević, 483–491. Beograd: Pravoslavna misionarska škola pri hramu Svetog Aleksandra Nevskog.
———. 2004. „Patristika i savremeno bogoslovlje“. U Crkva je život: izabrane besede, eseji i studije Georgija Florovskog, prir. Matej Arsenijević, 571–575. Beograd: Pravoslavna misionarska škola pri hramu Svetog Aleksandra Nevskog.
———. 2004. „Sveti Oci i pamćenje Crkve“. U Crkva je život: izabrane besede, eseji i studije Georgija Florovskog, prir. Matej Arsenijević, 576–???. Beograd: Pravoslavna misionarska škola pri hramu Svetog Aleksandra Nevskog.
Hъrkov, Stefan, Kuюmdžieva, Svetlana. 2006. „Rannovъzroždenska bъlgarska muzika – pametnici i pevčeski repertoar. Йoasaf Rilski“, Bъlgarsko muzikoznanie 1: 133–137.
Hъrkov, Stefan. 2007. „Cъrkovnopevčeski školi - srediщa na bъlgarskoto cъrkovno peene prez Vъzraždaneto“, Bъlgarsko muzikoznanie 3-3: 210–220.
Costin, Moisil. 2011. „Romanian vs. Greek-Turkish-Persian-Arab: Imagining National Traits for Romanian Church Chant“, Muzikologija 11: 119–132.
Schmemann, Alexander Protoprebyter. 1969. „Debate on the Liturgy: Liturgical Theology, Theology of Liturgy and Liturgical Reform“, St. Vladimir’s Theological Quarterly 13: 217–224.
———. 1973. „On the Question of Liturgical practices – a Letter to my Bishop“, St. Vladimir’s Theological Quarterly 17: 227–238.
———. 1994. Istorijski put Pravoslavlja, (prev. s ruskog M. Marković i B. Marković), Cetinje: Atos 1994.
———. 1997. „Suštinsko pitanje“. U Pravoslavlje na Zapadu Crkva – svet – misija, prir. Matej Arsenijević, 5–26. Cetinje: Svetigora.
———. 1997. „Svepravoslavna kriza – put ka crkvenoj obnovi“. U Pravoslavlje na Zapadu Crkva – svet – misija, prir. Matej Arsenijević, 100–138. Cetinje: Svetigora.
———. 1997. „Zadatak pravoslavnog bogoslovlja danas“. U Pravoslavlje na Zapadu Crkva – svet – misija, prir. Matej Arsenijević, 139–153. Cetinje: Svetigora.
———. 1997. „Bogoslovlje i liturgija“. U Pravoslavlje na Zapadu Crkva – svet – misija, prir. Matej Arsenijević, 154–175. Cetinje: Svetigora.
Објављено
20.05.2027.
Како цитирати
(SERBIA), Vesna Peno.
Predanje i/ili tradicija u novijoj bogoslužbenoj muzici Srpske crkve?.
Гласник Етнографског института САНУ, [S.l.], v. 63, n. 2, p. 433-450, may 2027.
ISSN 2334-8259.
Доступно на:
<https://www.ei.sanu.ac.rs/index.php/gei/article/view/257>.
Датум приступа: 16 apr. 2024
<https://www.ei.sanu.ac.rs/index.php/gei/article/view/257>.
Датум приступа: 16 apr. 2024
Број часописа
Секција
Varia
