Прослава ислaмских празника у верској пракси Бошњака у Новом Пазару – етно-антрополошки контекст
ДОИ: https://doi.org/10.2298/GEI2003589A УДК 28:394.2(497.11) Оригинални научни рад
Сажетак
У раду ће бити представљено прослављање верских празника код Бошњака с територије Новог Пазара, уз давање увида у њихов садржај, првенствено у периоду социјализма, па све до данашњих дана. Истраживања начина прослављања верских празника у новопазарском крају заснована су на исказима саговорника родом с овога терена, потом на архивској грађи и на литератури која се бави овом тематиком. Циљ рада је да се представи трансформација прослављања верских празника код Бошњака у области Новог Пазара, сагледана у контексту разумевања друштвено-политичких промена, као и да се анализирају промене у начину њиховог прослављања током протеклих деценија.
Кључне речи: верски празници, друштвено-политички контекст, ислам, Бошњаци, Нови Пазар
Reference
Aksić, Nina. 2016. „Institucije kulture i kulturne manifestacije u Novom Pazaru u drugoj polovini XX i početkom XXI veka“. Etnološko-antropološke sveske 27 (16): 33‒48.
Aksić, Nina. 2017. „Istraživanja Novog Pazara i okoline – nekadašnji i savremeni izazovi“. Glasnik Etnografskog instituta SANU LXVI (1): 228‒234.
Aksić, Nina. 2019. „Pismenost i obrazovanje žena u Novom Pazaru od 1945. do 1991. godine“. U Alhamijado književnost i okrugli sto Svečanost mevluda, prir. Hasna Ziljkić, 57‒61. Novi Pazar: Kulturni centar Novi Pazar.
Atlagić, Marko. 2000. „AFŽ novopazarskog okruga u obnovi i izgradnji od 1945. do 1950“. Novopazarski zbornik 24: 263–283.
Baćićanin, Fuad. 2013. „Ahamijado književnost opšti pogled“. Philologia mediana 5: 253‒266.
Dimić, Ljubodrag. 1997. Kulturna politika u Kralјevini Jugoslaviji 1918–1941. Drugi deo, Škola i crkva. Beograd: Stubovi kulture.
Đurić, Vladimir, Darko Tanasković, Dragan Vukmirović & Petar Lađević. 2014. Etnokonfesionalni i jezički mozaik Srbije. Beograd: Republički zavod za statistiku.
Đurović, Miloš. 2015. „Hidžab kao fenomen konstruisanja i osporavanja identiteta: primjer savremenog Novog Pazara“. Etnoantropološki problemi 10 (4): 821‒838.
Džudžević, Esad (za izdavača). 2012. Bošnjački identitet. Tutin: Centar za bošnjačke studije.
Gavrilović, Ljiljana. 2013. Pazarsko-sjenički kvartet. Novi Pazar: Muzej „Ras“ Novi Pazar.
Hadžić, Rifo Rika. 2015. „Stari narodni običaji rožajskih muslimanskih porodica u toku hrišćanskih vjerskih praznika“. Novopazarski zbornik 38: 185‒194.
Huković, Muhamed. 1986. Alhamijado književnost i njeni stvaraoci. Sarajevo: Svjetlost.
Huković, Muhamed. 1996. „Napori za uvođenje narodnog jezika u početne vjerske škole muslimana“. Anali GHB biblioteke 10 (17‒18): 241‒251.
Huković, Muhamed, prir. 1997. Zbornik alhamijado književnosti. Sarajevo: Preporod.
Ivanović-Barišić, Milina. 2006. „Tradicionalna religijska praksa u svetlu revitalizacije pravoslavlja devedesetih godina 20. veka“. U Svakodnevna kultura u postsocijalističkom period u Srbiji i Bugarskoj – Balkanska transformacija i evropska integracija, ur. Zorica Divac, 123‒134, Zbornik 22. Beograd: Etnografski institut SANU.
Ivanović-Barišić, Milina. 2008. „Vreme praznika“. U Slike kulture nekad i sad. 60 godina Etnografskog instituta SANU, ur. Zorica Divac, 257‒268, Zbornik 24. Beograd: Etnografski institut SANU.
Malešević, Miroslava. 2006. „Pravoslavlje kao srž ‘nacionalnog bića’ postkomunističke Srbije“. U Svakodnevna kultura u postsocijalističkom period u Srbiji i Bugarskoj – Balkanska transformacija i evropska integracija, ur. Zorica Divac, 99‒121, Zbornik 22. Beograd: Etnografski institut SANU.
Muhić, Ferid. 2010. „Svjedočanstvo vremena“. Bošnjačka riječ V (17‒18): 6‒8.
Radić, Radmila. 2002a. Država i verske zajednice 1945‒1970. Prvi deo: 1945‒1953. Beograd: Institut za noviju istoriju Srbije.
Radić, Radmila. 2002b. Država i verske zajednice 1945‒1970. Drugi deo: 1954‒1970. Beograd: Institut za noviju istoriju Srbije.
Rihtman-Auguštin, Dunja. 1990a. „Metamorfoza socijalističkih praznika“. Narodna umjetnost 27: 21‒32.
Rihtman-Auguštin, Dunja. 1990b. „O dekristijanizaciji narodne kulture“. Etnološka tribina 13: 7‒14.
Salković, Avdija. 2017. „Učajluci u islamskoj tradiciji i kulturi Bošnjaka novopazarskog Sandžaka“. Novopazarski zbornik 40: 129‒141.
Selimović, Salih. 2002. „Hrišćanske tradicije kod muslimana na sjeničko-pešterskoj visoravni“. Novopazarski zbornik 26: 135‒147.
Sikimić, Biljana & Petko Hristov, eds. 2007. Kurban in the Balkans. Belgrade: Institute for Balkan Studies SASA.
Sikimić, Biljana, ur. 2008. Krvna žrtva – transformacije jednog rituala. Beograd: Balkanološki institut SANU.
Šemsović, Sead. 2019. „Alhamijado tekijska ilahija u bošnjačkoj tradiciji“. U Alhamijado književnost i okrugli sto Svečanost mevluda, prir. Hasna Ziljkić: 12‒13. Novi Pazar: Kulturni centar Novi Pazar.
Zilјkić, Hasna. 2008а. „Veče ilahija i kasida u Novom Pazaru ʼSvjetlost ummetaʼ. Tradicija obilјežavanja 12. Rebiu-l-evvela se nastavlјa“. Bošnjačka riječ III (9): 22‒24.
Zilјkić, Hasna. 2008b. „Mevlud u tradiciji Bošnjaka“. Bošnjačka riječ III (9): 27‒30.
Ziljkić, Hasna. 2019. „Mehmed Džemaludin Čaušević – kao reformator“. U Alhamijado književnost i okrugli sto Svečanost mevluda, prir. Hasna Ziljkić, 62‒65. Novi Pazar: Kulturni centar Novi Pazar.
Sources:
АЈ, Arhiv Jugoslavije, Fond 318 – Savezni sekretarijat za obrazovanje i kulturu, 1954‒1967.
Bratstvo, nedeljni list (1945–1991), Novi Pazar.
Grad Novi Pazar. Fejsbuk stranica: https://www.facebook.com/GUNoviPazar/ (pristupljeno 26.11.2020)
Muslimanski bilten. 1979. Izdaje i štampa muslimanska bratska zajednica za Viktoriju.
Sportski savez „Novi Pazar“. Fejsbuk stranica: https://www.facebook.com/sportskisavez.novipazar/ (pristupljeno 26.11.2020)
Svetionik, Udruženje za obrazovanje mladih i veb-portal: http://www.svetionik.rs/ (pristupljeno 20.04.2020)
TV „Prva“. Jutro sa Jovanom i Srđanom; https://www.prva.rs/webtv/emisija/jutro/83514/jutro-sa-jovanom-i-srdjanom-04062019/302607/4-deo (pristupljeno 26.11.2020)
Ustav iz 1946. godine file:///C:/Users/Nina/Downloads/aj_10_02_10_txt_ustav1946.pdf (pristupljeno 27.07.2020)
Ustav iz 1963. godine: http://mojustav.rs/wp-content/uploads/2013/04/Ustav-SFRJiz-1963.pdf (pristupljeno 27.07.2020)
Ustav iz 1974. godine: https://hr.wikisource.org/wiki/Ustav_Socijalisti%C4%8Dke_Federativne_Republike_Jugoslavije_(1974.)#Glava_III_SLOBODE,_PR%D0%90V%D0%90_I_DU%C5%BDNOSTI_%C4%8COVJEK%D0%90_I_GR%D0%90%C4%90%D0%90NIN%D0%90 (pristupljeno 27.07.2020)
Aksić, Nina. 2017. „Istraživanja Novog Pazara i okoline – nekadašnji i savremeni izazovi“. Glasnik Etnografskog instituta SANU LXVI (1): 228‒234.
Aksić, Nina. 2019. „Pismenost i obrazovanje žena u Novom Pazaru od 1945. do 1991. godine“. U Alhamijado književnost i okrugli sto Svečanost mevluda, prir. Hasna Ziljkić, 57‒61. Novi Pazar: Kulturni centar Novi Pazar.
Atlagić, Marko. 2000. „AFŽ novopazarskog okruga u obnovi i izgradnji od 1945. do 1950“. Novopazarski zbornik 24: 263–283.
Baćićanin, Fuad. 2013. „Ahamijado književnost opšti pogled“. Philologia mediana 5: 253‒266.
Dimić, Ljubodrag. 1997. Kulturna politika u Kralјevini Jugoslaviji 1918–1941. Drugi deo, Škola i crkva. Beograd: Stubovi kulture.
Đurić, Vladimir, Darko Tanasković, Dragan Vukmirović & Petar Lađević. 2014. Etnokonfesionalni i jezički mozaik Srbije. Beograd: Republički zavod za statistiku.
Đurović, Miloš. 2015. „Hidžab kao fenomen konstruisanja i osporavanja identiteta: primjer savremenog Novog Pazara“. Etnoantropološki problemi 10 (4): 821‒838.
Džudžević, Esad (za izdavača). 2012. Bošnjački identitet. Tutin: Centar za bošnjačke studije.
Gavrilović, Ljiljana. 2013. Pazarsko-sjenički kvartet. Novi Pazar: Muzej „Ras“ Novi Pazar.
Hadžić, Rifo Rika. 2015. „Stari narodni običaji rožajskih muslimanskih porodica u toku hrišćanskih vjerskih praznika“. Novopazarski zbornik 38: 185‒194.
Huković, Muhamed. 1986. Alhamijado književnost i njeni stvaraoci. Sarajevo: Svjetlost.
Huković, Muhamed. 1996. „Napori za uvođenje narodnog jezika u početne vjerske škole muslimana“. Anali GHB biblioteke 10 (17‒18): 241‒251.
Huković, Muhamed, prir. 1997. Zbornik alhamijado književnosti. Sarajevo: Preporod.
Ivanović-Barišić, Milina. 2006. „Tradicionalna religijska praksa u svetlu revitalizacije pravoslavlja devedesetih godina 20. veka“. U Svakodnevna kultura u postsocijalističkom period u Srbiji i Bugarskoj – Balkanska transformacija i evropska integracija, ur. Zorica Divac, 123‒134, Zbornik 22. Beograd: Etnografski institut SANU.
Ivanović-Barišić, Milina. 2008. „Vreme praznika“. U Slike kulture nekad i sad. 60 godina Etnografskog instituta SANU, ur. Zorica Divac, 257‒268, Zbornik 24. Beograd: Etnografski institut SANU.
Malešević, Miroslava. 2006. „Pravoslavlje kao srž ‘nacionalnog bića’ postkomunističke Srbije“. U Svakodnevna kultura u postsocijalističkom period u Srbiji i Bugarskoj – Balkanska transformacija i evropska integracija, ur. Zorica Divac, 99‒121, Zbornik 22. Beograd: Etnografski institut SANU.
Muhić, Ferid. 2010. „Svjedočanstvo vremena“. Bošnjačka riječ V (17‒18): 6‒8.
Radić, Radmila. 2002a. Država i verske zajednice 1945‒1970. Prvi deo: 1945‒1953. Beograd: Institut za noviju istoriju Srbije.
Radić, Radmila. 2002b. Država i verske zajednice 1945‒1970. Drugi deo: 1954‒1970. Beograd: Institut za noviju istoriju Srbije.
Rihtman-Auguštin, Dunja. 1990a. „Metamorfoza socijalističkih praznika“. Narodna umjetnost 27: 21‒32.
Rihtman-Auguštin, Dunja. 1990b. „O dekristijanizaciji narodne kulture“. Etnološka tribina 13: 7‒14.
Salković, Avdija. 2017. „Učajluci u islamskoj tradiciji i kulturi Bošnjaka novopazarskog Sandžaka“. Novopazarski zbornik 40: 129‒141.
Selimović, Salih. 2002. „Hrišćanske tradicije kod muslimana na sjeničko-pešterskoj visoravni“. Novopazarski zbornik 26: 135‒147.
Sikimić, Biljana & Petko Hristov, eds. 2007. Kurban in the Balkans. Belgrade: Institute for Balkan Studies SASA.
Sikimić, Biljana, ur. 2008. Krvna žrtva – transformacije jednog rituala. Beograd: Balkanološki institut SANU.
Šemsović, Sead. 2019. „Alhamijado tekijska ilahija u bošnjačkoj tradiciji“. U Alhamijado književnost i okrugli sto Svečanost mevluda, prir. Hasna Ziljkić: 12‒13. Novi Pazar: Kulturni centar Novi Pazar.
Zilјkić, Hasna. 2008а. „Veče ilahija i kasida u Novom Pazaru ʼSvjetlost ummetaʼ. Tradicija obilјežavanja 12. Rebiu-l-evvela se nastavlјa“. Bošnjačka riječ III (9): 22‒24.
Zilјkić, Hasna. 2008b. „Mevlud u tradiciji Bošnjaka“. Bošnjačka riječ III (9): 27‒30.
Ziljkić, Hasna. 2019. „Mehmed Džemaludin Čaušević – kao reformator“. U Alhamijado književnost i okrugli sto Svečanost mevluda, prir. Hasna Ziljkić, 62‒65. Novi Pazar: Kulturni centar Novi Pazar.
Sources:
АЈ, Arhiv Jugoslavije, Fond 318 – Savezni sekretarijat za obrazovanje i kulturu, 1954‒1967.
Bratstvo, nedeljni list (1945–1991), Novi Pazar.
Grad Novi Pazar. Fejsbuk stranica: https://www.facebook.com/GUNoviPazar/ (pristupljeno 26.11.2020)
Muslimanski bilten. 1979. Izdaje i štampa muslimanska bratska zajednica za Viktoriju.
Sportski savez „Novi Pazar“. Fejsbuk stranica: https://www.facebook.com/sportskisavez.novipazar/ (pristupljeno 26.11.2020)
Svetionik, Udruženje za obrazovanje mladih i veb-portal: http://www.svetionik.rs/ (pristupljeno 20.04.2020)
TV „Prva“. Jutro sa Jovanom i Srđanom; https://www.prva.rs/webtv/emisija/jutro/83514/jutro-sa-jovanom-i-srdjanom-04062019/302607/4-deo (pristupljeno 26.11.2020)
Ustav iz 1946. godine file:///C:/Users/Nina/Downloads/aj_10_02_10_txt_ustav1946.pdf (pristupljeno 27.07.2020)
Ustav iz 1963. godine: http://mojustav.rs/wp-content/uploads/2013/04/Ustav-SFRJiz-1963.pdf (pristupljeno 27.07.2020)
Ustav iz 1974. godine: https://hr.wikisource.org/wiki/Ustav_Socijalisti%C4%8Dke_Federativne_Republike_Jugoslavije_(1974.)#Glava_III_SLOBODE,_PR%D0%90V%D0%90_I_DU%C5%BDNOSTI_%C4%8COVJEK%D0%90_I_GR%D0%90%C4%90%D0%90NIN%D0%90 (pristupljeno 27.07.2020)
Објављено
20.01.2021.
Како цитирати
AKSIĆ, Nina.
Прослава ислaмских празника у верској пракси Бошњака у Новом Пазару – етно-антрополошки контекст.
Гласник Етнографског института САНУ, [S.l.], v. 68, n. 3, p. 589–611, jan. 2021.
ISSN 2334-8259.
Доступно на:
<https://www.ei.sanu.ac.rs/index.php/gei/article/view/927>.
Датум приступа: 20 apr. 2024
<https://www.ei.sanu.ac.rs/index.php/gei/article/view/927>.
Датум приступа: 20 apr. 2024
Број часописа
Секција
Тема броја
