Ezan kod Bošnjaka u Srbiji
ДОИ: https://doi.org/10.2298/GEI2003533N УДК 28-534.2(497.11) Оригинални научни рад
Сажетак
Ezan (‘poziv na namaz/molitvu’) nastao je u Meki, u VII vijeku, kada ga je, po naredbi i uputama proroka Muhammeda, prvi put, izrazito lijepim glasom, melodično izveo Bilal ibn Rebbah, poznat kao Bilal Etiopljanin. On je, vremenom, postao simbol svjedočenja vjerovanja da je samo Allah bog, a Muhammed njegov poslanik, poziva u islam, kao i znak uspostavljanja vlasti na novoosvojenoj teritoriji. Sa širenjem islama rasprostranila se i praksa obavljanja namaza, a samim tim i izvođenja ezana, te se on danas, pored namaza, izvodi i prilikom davanja imena novorođenčetu. U mjestima u kojima u značajnom broju žive Bošnjaci u Srbiji on se kontinuirano izvodi još od početka XV vijeka. Posmatrano s aspekta muzike, pri izvođenju ezana uočavamo zastupljenost različitih melodijskih obrazaca, u zavisnosti od dominacije turske ili arapske vjerske škole. Cilj ovog rada jeste da se teorijskom analizom dostupne literature, snimanjem živih izvora i etnomuzikološkim zapisivanjem njihovog izvođenja, kao i analizom planova i programa, sagleda značaj i uloga ezana u kulturi Bošnjaka, te ukaže na mogućnost i potrebu njegove primjene u nastavi muzičke kulture u srednjoj školi. Nadam se da ću ovim istraživanjem dati doprinos upoznavanju i razumijevanju ovog oblika islamske duhovne muzike.
Ključne reči: islamska duhovna muzika, ezan, terensko istraživanje, etnomuzikologija, Bošnjaci
Reference
Alkan, Uğur. 2014. “Geçmişten Günümüze Türklerde Ezan Mûsikîsi”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Estitüsü Dergisi 37 (1): 86–110.
Aydar, Hıdayet. 2016. “Ezanın Tarihi ve Başka Dilerde Okunması Meselesi”. Balıkesir Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2: 5–48.
Banđur, Veljko & Nikola Potkonjak. 2002. Istraživanje u školi. Užice: Učiteljski fakultet.
Blagojević, Gordana. 2015. “Byzantine church music as a field for ethnological and astriphological research”. In The Psaltic Art as an Autonomous Science. Scientific Branches – Related Scientific Fields – Interdisciplinary Collaborations and Interaction, eds. K. Ch. Karagounis & G. Kouroupetrorglou, 149–153. Volos: Volos Academy for Theological Studies. Department of Psaltic Art and Musicology.
Blagojević, Gordana. 2019. „Crkveno pevanje u manastiru Žiči od sredine 20. veka do danas: od žičkog napeva ka vizantijskom pojanju“. U Pravoslavno monaštvo: tematski zbornik posvećen arhimandritu Dionisiju (Panteliću), duhovniku manastira Svetog Stefana u Lipovcu, povodom sedam decenija njegove monaške službe, ur. Kristina Mitić & Dragiša Bojović, 441–455. Niš: Centar za crkvene studije.
Cicović Sarajlić, Dragana. 2014. Srpska crkvena muzika u osnovnoškolskoj nastavi muzičke kulture. Srpsko Sarajevo: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva.
Čelebić, Midhat. 2009. Tri životna načela: fãtiha, kurbãn, ezãn. Sarajevo: Udruženje građana za odgoj i obrazovanje Ašura.
Despić, Dejan. 1999. Teorija muzike. Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva.
Dević, Dragoslav. 1981. Etnomuzikologija I–II. Beograd: Univerzitet umetnosti.
Đinđić, Slavoljub, Mirjana Teodosijević & Darko Tanasković, prir. 1997. Türkçe-Sırpça Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu.
Đokić, Vladan. 2019. Tragovi prošlosti. Novi Pazar: Narodna biblioteka „Dositej Obradović“.
El-Mubarekfuri, Safijurahman. 2011. Zapečaćeni dženetski napitak. Novi Pazar: El-Kelimeh.
Fayda, Mustafa. 1995. Fey. Istanbul: DİA, TDV Yay.
Glassé, Cyril. 2006. Enciklopedija Islama. Sarajevo: Libris.
Grupa autora. 2006. Ilmudin za peti razred osnovne škole. Novi Pazar: El –Kelimeh.
Hadžiabdić, Naim. 1984. Ilmihal za treći stupanj vjerske pouke. Zagreb: Ognjen Prica.
Ilić (Mandić), Marija. 2014. Discourse and Ethnic Identity: The Case Study of Serbs in Hungary. Berlin, München: Peter Lang.
Kızmaz, Fedakâr. 1990. “Ezan”. U Şamil İslam Ansiklopedisi. Cilt 2. prir. Ahmet Ağırakça, 132. İstanbul: Şamil Yayınevi.
Kopar, Sadettin Volkan. 2010. “Çeşitli Türk Mûsikîsi Makamlarında Ezan”. Master teza odbranjena na Ankara Üniversitesi.
Koca, Fatih. 2015. “Ezanı Güzel Okumayı Öğrenme Hususunda Bir Çalışma (Kalıp Ezan Çalışması)”. In Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 56 (2), ed. Fehrullah Terkan, 133–148. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi.
Mandić, Biljana. 2017. „Zastupljenost pravoslavne duhovne muzike u nastavnim sadržajima predmeta Muzička kultura“. U Zbornik radova sa XI međunarodnog naučnog skupa, knjiga III, ur. Biljana Mandić & Jelena Atanasijević, 93–99. Kragujevac: Filološko-umetnički fakultet u Kragujevcu.
Mehmedović, Ahmed prir. 1998. Tako je govorio Muhammed resulullah. Drugo izdanje. Beograd: Žig.
Melajac, Mevluda. 2010. Žar. Novi Pazar: Biblioteka Dositej Obradović.
Milenković, Miloš. 2016. Povratak nasleđu: ogled iz primenjene humanistike. Beograd: Filozofski fakultet.
Mulahalilović, Enver. 2005. Vjerski običaji muslimana u Bosni i Hercegovini. Tuzla: Hamidović.
Nikolić, Marko. 2011. Ezan. Beograd : Književna omladina Srbije.
Nikšić, Naka. 2020. „Ezan u izvođenju Mesuda Ćorovića“. Zvučni arhiv 4.
Ništović, Hazema, Dževdeta Ajanović & Edina Bejo, 2010. Ilmudin. Islamska vjeronauka za 1. razred osnovne škole. Novi Pazar: El – Kelimeh.
Orüç, Hatice. 2018. “Yeni Pazar Şehri ve Vakıfları”. U Balkanlar’da Islâm Medeniyeti. prir. Halit Eren, 129–188. İstanbul: OIC, IRCICA, IUS.
Özelçağlayan, Onur. 2017. “Dini Müzik Formlarından Ezan’ın Geçmişten Günümüze Aktarımı”. Master teza odbranjena na Haliç Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Musikisi anabilim dalı, Türk Musikisi programı.
Özpınar, Ömer. 2012. Ezanı Anlamak, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Perković-Radak, Ivana. 2008. Od anđeoskog pevanja do horske umetnosti: Srpska horska crkvena muzika u periodu romantizma (do 1914. godine). Beograd: Fakultet muzičke umetnosti.
Petro, Stojan. 1922. “Bildo el mia Lando”. Esperanto Triumfonta 17. Dezember.
Plavša, Dušan. 1972. „Makam“. U Еncikopedijski leksikon, Muzička umetnost, ur. Zdenko Štambuk, 314. Beograd: Interpres.
Prelić, Mladena. 2009. „Istraživanje etničkih manjina: lična iskustva i dileme“. Antropologija 9: 41–54.
MEP. 1986. Mala enciklopedija Prosveta: Opšta enciklopedija. 3. knjiga. prir. Oto Bihalji. Ljubljana: Mladinska knjiga.
Serdarević, Muhamed Seid. 1968. Fikh-Ul-Ibadat. Sarajevo: Vrhovno islamsko starješinstvo u SFRJ.
Slavoljub Đinđić, Mirjana Teodosijević & Darko Tanasković, prir. 1997. Türkçe-Sırpça Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu.
Skovran, Dušan & Vlastimir Peričić. 1986. Nauka o muzičkim oblicima. Beograd: Univerzitet umetnosti.
Somakcı, Pınar. 2003. „Türklerde Müzikle Tedavi“. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sayı 15. prir. Ali Kuşat, 131–140. Kayseri: Erciyes Üniversitesi. Šojat, Ivana. 2018. Ezan. Zaprešić: Fraktura.
Turabi, Ahmet Hakkı. 2009. “Farabi` nin Musiki Alanındaki Görüşleri ve Eserleri”. U Uluslararası Farabi Semposyumu Bildirileri. prir. Fehrullah Terkan & Şenol Korkut, 47–62. Ankara: Elis Yayınları.
Vasiljević, Miodrag. 1953. Narodne melodije iz Sandžaka. Beograd: SANU.
Vasiljević, Miodrag. 1967. Югославские народные песни из Санджака. Moskva: Muzika.
Vukosavljević, Petar, Olivera Vasić & Jasna Bjeladinović. 1984. Narodne melodije igre i nošnje Peštersko-sjeničke visoravni. Beograd: Radio-Beograd.
Aydar, Hıdayet. 2016. “Ezanın Tarihi ve Başka Dilerde Okunması Meselesi”. Balıkesir Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2: 5–48.
Banđur, Veljko & Nikola Potkonjak. 2002. Istraživanje u školi. Užice: Učiteljski fakultet.
Blagojević, Gordana. 2015. “Byzantine church music as a field for ethnological and astriphological research”. In The Psaltic Art as an Autonomous Science. Scientific Branches – Related Scientific Fields – Interdisciplinary Collaborations and Interaction, eds. K. Ch. Karagounis & G. Kouroupetrorglou, 149–153. Volos: Volos Academy for Theological Studies. Department of Psaltic Art and Musicology.
Blagojević, Gordana. 2019. „Crkveno pevanje u manastiru Žiči od sredine 20. veka do danas: od žičkog napeva ka vizantijskom pojanju“. U Pravoslavno monaštvo: tematski zbornik posvećen arhimandritu Dionisiju (Panteliću), duhovniku manastira Svetog Stefana u Lipovcu, povodom sedam decenija njegove monaške službe, ur. Kristina Mitić & Dragiša Bojović, 441–455. Niš: Centar za crkvene studije.
Cicović Sarajlić, Dragana. 2014. Srpska crkvena muzika u osnovnoškolskoj nastavi muzičke kulture. Srpsko Sarajevo: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva.
Čelebić, Midhat. 2009. Tri životna načela: fãtiha, kurbãn, ezãn. Sarajevo: Udruženje građana za odgoj i obrazovanje Ašura.
Despić, Dejan. 1999. Teorija muzike. Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva.
Dević, Dragoslav. 1981. Etnomuzikologija I–II. Beograd: Univerzitet umetnosti.
Đinđić, Slavoljub, Mirjana Teodosijević & Darko Tanasković, prir. 1997. Türkçe-Sırpça Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu.
Đokić, Vladan. 2019. Tragovi prošlosti. Novi Pazar: Narodna biblioteka „Dositej Obradović“.
El-Mubarekfuri, Safijurahman. 2011. Zapečaćeni dženetski napitak. Novi Pazar: El-Kelimeh.
Fayda, Mustafa. 1995. Fey. Istanbul: DİA, TDV Yay.
Glassé, Cyril. 2006. Enciklopedija Islama. Sarajevo: Libris.
Grupa autora. 2006. Ilmudin za peti razred osnovne škole. Novi Pazar: El –Kelimeh.
Hadžiabdić, Naim. 1984. Ilmihal za treći stupanj vjerske pouke. Zagreb: Ognjen Prica.
Ilić (Mandić), Marija. 2014. Discourse and Ethnic Identity: The Case Study of Serbs in Hungary. Berlin, München: Peter Lang.
Kızmaz, Fedakâr. 1990. “Ezan”. U Şamil İslam Ansiklopedisi. Cilt 2. prir. Ahmet Ağırakça, 132. İstanbul: Şamil Yayınevi.
Kopar, Sadettin Volkan. 2010. “Çeşitli Türk Mûsikîsi Makamlarında Ezan”. Master teza odbranjena na Ankara Üniversitesi.
Koca, Fatih. 2015. “Ezanı Güzel Okumayı Öğrenme Hususunda Bir Çalışma (Kalıp Ezan Çalışması)”. In Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 56 (2), ed. Fehrullah Terkan, 133–148. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi.
Mandić, Biljana. 2017. „Zastupljenost pravoslavne duhovne muzike u nastavnim sadržajima predmeta Muzička kultura“. U Zbornik radova sa XI međunarodnog naučnog skupa, knjiga III, ur. Biljana Mandić & Jelena Atanasijević, 93–99. Kragujevac: Filološko-umetnički fakultet u Kragujevcu.
Mehmedović, Ahmed prir. 1998. Tako je govorio Muhammed resulullah. Drugo izdanje. Beograd: Žig.
Melajac, Mevluda. 2010. Žar. Novi Pazar: Biblioteka Dositej Obradović.
Milenković, Miloš. 2016. Povratak nasleđu: ogled iz primenjene humanistike. Beograd: Filozofski fakultet.
Mulahalilović, Enver. 2005. Vjerski običaji muslimana u Bosni i Hercegovini. Tuzla: Hamidović.
Nikolić, Marko. 2011. Ezan. Beograd : Književna omladina Srbije.
Nikšić, Naka. 2020. „Ezan u izvođenju Mesuda Ćorovića“. Zvučni arhiv 4.
Ništović, Hazema, Dževdeta Ajanović & Edina Bejo, 2010. Ilmudin. Islamska vjeronauka za 1. razred osnovne škole. Novi Pazar: El – Kelimeh.
Orüç, Hatice. 2018. “Yeni Pazar Şehri ve Vakıfları”. U Balkanlar’da Islâm Medeniyeti. prir. Halit Eren, 129–188. İstanbul: OIC, IRCICA, IUS.
Özelçağlayan, Onur. 2017. “Dini Müzik Formlarından Ezan’ın Geçmişten Günümüze Aktarımı”. Master teza odbranjena na Haliç Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Musikisi anabilim dalı, Türk Musikisi programı.
Özpınar, Ömer. 2012. Ezanı Anlamak, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Perković-Radak, Ivana. 2008. Od anđeoskog pevanja do horske umetnosti: Srpska horska crkvena muzika u periodu romantizma (do 1914. godine). Beograd: Fakultet muzičke umetnosti.
Petro, Stojan. 1922. “Bildo el mia Lando”. Esperanto Triumfonta 17. Dezember.
Plavša, Dušan. 1972. „Makam“. U Еncikopedijski leksikon, Muzička umetnost, ur. Zdenko Štambuk, 314. Beograd: Interpres.
Prelić, Mladena. 2009. „Istraživanje etničkih manjina: lična iskustva i dileme“. Antropologija 9: 41–54.
MEP. 1986. Mala enciklopedija Prosveta: Opšta enciklopedija. 3. knjiga. prir. Oto Bihalji. Ljubljana: Mladinska knjiga.
Serdarević, Muhamed Seid. 1968. Fikh-Ul-Ibadat. Sarajevo: Vrhovno islamsko starješinstvo u SFRJ.
Slavoljub Đinđić, Mirjana Teodosijević & Darko Tanasković, prir. 1997. Türkçe-Sırpça Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu.
Skovran, Dušan & Vlastimir Peričić. 1986. Nauka o muzičkim oblicima. Beograd: Univerzitet umetnosti.
Somakcı, Pınar. 2003. „Türklerde Müzikle Tedavi“. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sayı 15. prir. Ali Kuşat, 131–140. Kayseri: Erciyes Üniversitesi. Šojat, Ivana. 2018. Ezan. Zaprešić: Fraktura.
Turabi, Ahmet Hakkı. 2009. “Farabi` nin Musiki Alanındaki Görüşleri ve Eserleri”. U Uluslararası Farabi Semposyumu Bildirileri. prir. Fehrullah Terkan & Şenol Korkut, 47–62. Ankara: Elis Yayınları.
Vasiljević, Miodrag. 1953. Narodne melodije iz Sandžaka. Beograd: SANU.
Vasiljević, Miodrag. 1967. Югославские народные песни из Санджака. Moskva: Muzika.
Vukosavljević, Petar, Olivera Vasić & Jasna Bjeladinović. 1984. Narodne melodije igre i nošnje Peštersko-sjeničke visoravni. Beograd: Radio-Beograd.
Објављено
20.01.2021.
Како цитирати
NIKŠIĆ, Naka.
Ezan kod Bošnjaka u Srbiji.
Гласник Етнографског института САНУ, [S.l.], v. 68, n. 3, p. 533–554, jan. 2021.
ISSN 2334-8259.
Доступно на:
<https://www.ei.sanu.ac.rs/index.php/gei/article/view/923>.
Датум приступа: 16 apr. 2024
<https://www.ei.sanu.ac.rs/index.php/gei/article/view/923>.
Датум приступа: 16 apr. 2024
Број часописа
Секција
Тема броја
