глѥть арїстотель. Даљи примери аристотеловских схолија у српскословенском преводу ’Аподиктичких слова’ Григорија Паламе

DOI: https://doi.org/10.2298/GEI2501223K UDC: 821.14::81'255.4(=163.1) Оригинални научни рад

Сажетак

Српскословенски превод Паламиних Аподиктичких слова садржи велики број схолија. Њихов примарни циљ састоји се у појашњењу православног учења о исхођењу Светог Духа. У некима од њих преводилац, како у погледу садржине тако и у погледу порекла, износи на видело одређене сегменте из Аристотелове философије који су тек имплицитно назочни у основном тексту. У овом раду дају се неке од тих схолија у изворнику и преводу на савремени српски језик, а пропраћене су и одговарајућим коментарима.


Кључне речи: Григорије Палама, антилатински списи, српскословенски превод, схолије, filioque, Аристотел, аргументација, Света Тројица,


својство

Reference

Diamond, Eli. 2023. “‘For There Are Gods Here Too’. Embodied Essence, Two-Footedness, and the Animal with ‘Logos’”. In Aristotle on Human Nature. The Animal with Logos, edited by Gregory Kirk, Joseph Arel, 21–38. London: Bloomsbury Academic.

Kakridis, Ioannis. 1988. Codex 88 des Klosters Dečani und seine griechischen Vorlagen. Ein Kapitel der serbisch-byzantinischen Literaturbeziehungen im 14. Jahrhundert. Slavistische Beiträge 233. München: Verlag Otto Sagner.

Kakridis, Janis. 2019. Argumentacija kod pravoslavnih Slovena u srednjem veku. Niš: Međunarodni centar za pravoslavne studije, Centar za vizantijsko-slovenske studije Univerziteta u Nišu.

Kietzmann, Christian. 2019. “Aristotle on the Definition of What It Is to Be Human”. In Aristotle’s Anthropology, edited by Geert Keil, Nora Kreft, 25–43. New York: Cambridge University Press.

Knežević, Mikonja. 2014. „Grigorije Palama i helenska ’paideia’. Slučaj ’Trijade u odbranu sveštenih isihasta’”. U Uloga obrazovanja i vaspitanja u razvijanju humanističkih, interkulturalnih i nacionalnih vrednosti. Međunarodni tematski zbornik, prir. Branko Jovanović, Mladen Vilotijević, 369–422. Kosovska Mitrovica: Filozofski fakultet Univerziteta u Prištini sa privremenim sedištem u Kosovskoj Mitrovici.

Knežević, Mikonja. 2020. “Aristoteles Byzantinus. An Introduction“. In Aristotle in Byzantium, edited by Mikonja Knežević. 1–41. Con­temporary Christian thought series 59. Alhambra, California: St. Sebastian Orthodox Press, Podgorica: Centre for Hellenic Studies.

Knežević, Mikonja. 2021. „’Načelo iz načela’. Grigorije Nazijanzin i polemika oko ’filioque’ Grigorija Palame”. Crkvene studije 18: 99–125.

Knežević, Mikonja. 2024. „Aristotelovske sholije u srpskoslovenskom prevodu ’Apodiktičkih slova o ishođenju Svetog Duha’ Grigorija Palame”. Glasnik Etnografskog instituta SANU 71 (3): 119–142.

Meyendorff, John. 1964. A Study of Gregory Palamas. Translated by George Lawrence. Crestwood, New York: St Vladimir’s Seminary Press.

Reinhardt, Tobias. 2000. Das Buch E der Aristotelischen Topik. Untersuchungen zur Echtheitsfrage. Hypomnemata 131. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht.

Slomkowski, Paul. 1997. Aristotle’s ‘Topics’. Philosophia antiqua LXXIV. Leiden, New York, Köln: Brill.

Wolfson, Harry Austryn. 1956. The Philosophy of the Chu­ rch Fathers. Volume I. Faith, Trinity, Incarnation. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.

Zēsēs, Theodōros. 1985. Ho hagios Grēgorios ho Palamas. Athēna: Imago.

Žunjić, Slobodan. 2012. Logika i teologija. „Dijalektika” Jovana Damaskina u vizantijskoj i srpskoj filozofiji. Beograd: Otačnik.


Sources:


Alexander Aphrodisiensis. 1891. Alexandri Aphrodisiensis In Aristotelis Metaphysica commentaria, edidit Michael Hayduck. Commentaria in Aristotelem Graeca I. Berolini: Typis et impensis Georgii Reimeri.

Alexander Aphrodisiensis. 1891. Alexandri Aphrodisiensis In Aristotelis Topicorum libros octo commentaria, edidit Maximilianus Wallies. Commentaria in Aristotelem Graeca II, 2. Berolini: Typis et impensis Georgii Reimeri.

Ammonius. 1895. Ammonius. In Aristotelis Categorias commentarius, edidit Adolfus Busse. Commentaria in Aristotelem Graeca IV, 4. Berolini: Typis et impensis Georgii Reimeri.

Ammonius. 1897. Ammonius. In Aristotelis De interpretatione commentarius, edidit Adolfus Busse. Commentaria in Aristotelem Graeca IV, 5. Berolini: Typis et impensis Georgii Reimeri.

Aristotel. 2008. Analitika I–II. Kategorije. O izrazu, prevod, komentari i napomene Blagojević U. Slobodan. Beograd: Paideia.

Aristotel. 2008. Topika. Sofistička opovrgavanja, prevod, komentari i napomene Blagojević U. Slobodan. Beograd: Paideia.

Browning, Robert. 1961. “A New Source on Byzantine-Hungarian Relations in the Twelfth Century: The Inaugural Lecture of Michael ὁ τοῦ Ἀγχιάλου as Ὕπατος τῶν φιλοσόφων”. Balkan Studies 2: 173–214.

David. 1904. Davidis Prolegomena et In Porphyrii Isagogen commentaria, edidit Adolfus Busse. Commentaria in Aristotelem Graeca XVIII, 2. Berolini: Typis et impensis Georgii Reimeri.

Demetrakopoulos. 1866. Ekklēsiastikē bibliothēkē, emperiehousa Hellēnōn theologōn syngrammata, ek heirographōn tēs en Mosha bibliothēkēs nyn prōton ekdidomena hypo arhimandritou Andronikou K. Dēmētrakopoulou. Тomos A. en Leipsias: typois Othōnow Bigandou.

Elias. 1900. Eliae In Porphyrii Isagogen et Aristotelis Categorias commentaria, edidit Adolfus Busse. Commentaria in Aristotelem Graeca XVIII, 1. Berolini: Typis et impensis Georgii Reimeri.

Eustratius Nicaeae. 1952. Pierre Ioannou, «Eustrate de Nicée. Trois pièces inédites de son procès (1117)». Revue des études byzantines 10: 24–34.

Gregorius Nyssenus. 1958. Gregorii Nysseni Opera dogmatica minora. Pars I. Edidit Fridericus Mueller. Gregorii Nysseni Opera. Auxilio aliorum virorum doctorum edenda curavit Wernerus Jaeger. Volumen III. Pars I. Institutum pro studiis classicis Harvardianum. Leiden: E. J. Brill.

Gregorius Palamas. 21988. Grēgoriou tou Palama, Syngrammata. Ekdidontai epimeleia P. K. Chrēstou. Tomos 1. Logoi apodeiktikoi. Antepigraphai. Epistolai pros Barlaam kai Akindynon. Hyper hesychazontōn. Ekdidoun B. Bobrinsky, P. Papaeuangelou, I. Meyendorff, P. Christou. Thessalonikē: Kyromanos.

Gregorius Theologus. 1980. Grégoire de Nazianze, Discours 20–23, introduction, texte critique et notes par Justin Mossay, avec la collaboration de Guy Lafontaine. Sources Chrétiennes 270. Paris: Les Éditions du Cerf.

Johannes Damascenus. 1969. Die Dialektik des Johannes von Damaskos in kirchenslavischer Übersetzung, herausgegeben von Eckhard Weiher. Monumenta linguae slavicae dialecti veteris. Fontes et dissertationes VIII. Wiesbaden.

Johannes Damascenus. 1969. Die Schriften des Johannes von Damaskos I. Institutio elementaris, Capita philosophica (Dialectica). Als Anhang die philosophischen Stücke aus cod. Oxon. Bodl. Auc. T. I. 6, besorgt von Bonifatius Kotter. Patristische Texte und Studien 7. Berlin: Walter de Gruyter.

Johanes Damascenus. 1981. Die Schriften des Johannes von Damaskos IV. Liber de haeresibus. Opera polemica, besorgt von Bonifatius Kotter. Patristische Texte und Studien 22. Berlin, New York: Walter de Gruyter.

Kakridis, Taseva. 2014. Gegen die Lateiner Trak­ tate von Gregorios Palamas und Barlaam von Kalabrien in kirchenslavischer Übersetzung, herausgegeben von Yannis Kakridis und Lora Taseva. Monumenta liguae slavicae dialecti veteris. Fontes et dissertations LXIII. Freiburg i. Br.: Weiher.

Michael Psellus. 1992. Michaelis Pselli Philosophica minora, ediderunt J. M. Duffy et D. J. O’Meara. Vol. I. Opuscula logica, physica, allegorica, alia, edidit J. M. Duffy. Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana. Stutgardiae et Lipsiae: in aedibus B. G. Teubneri.

Nemesius Emesenus. 1987. Nemesii Emeseni De natura hominis, edidit Moreno Morani. Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana. Leipzig: BSB B. G. Teubner Verlagsgesellschaft.

Porphyrius. 1887. Porphyrii Isagoge et in Aristotele Categorias commentarium, edidit Adolfus Busse. Commentaria in Aristotelem Graeca. Voluminis IV. Pars I. Berolini: Typis et impensis Georgii Reimer.

Sextus Empiricus. r1958. Sexti Empirici Opera, recensuit Hermannus Mutschmann. Vol. I. Πυρρώνειων ὑποτυπώσεων. Libros tres continens. Editionem stereotypam emendatam curavit. Addenda et corrigenda adiecit I. Mau. Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana. Lipsiae: in aedibus B. G. Teubneri.

Sextus Empiricus. r1984. Sexti Empirici Opera, recensuit Hermannus Mutschmann. Volumen II. Adversus dogmaticos. Libros quinque (Adv. mathem. VII–XI) continens. Lipsiae: in aedibus B. G. Teubneri.

Stephanus Alexandrinus. 1885. Stephani In librum Aristotelis De Interpretatione commentarium, edidit Michael Hayduck. Commentaria in Aristotelem Graeca XVIII, 3. Berolini: Typis et impensis Georgii Reimer.

Symeon Novus Theologus. 1965. Syméon le Nouveau Théologien, Catéchèses 23–34. Аctions de grâces 1–2. Introduction, texte critique et notes par Basile Krivochéine. Traduction par Joseph Paramelle. Tome III. Sources Chrétiennes 113. Paris: Les éditions du Cerf.

Tatianus. 1995. Tatiani Oratio ad Graecos, edited by Miroslav Marcovich. Patristische Texte und Studien 43. Berlin, New York: Walter de Gruyter.
Објављено
03.06.2025.
Како цитирати
KNEŽEVIĆ, Mikonja. глѥть арїстотель. Даљи примери аристотеловских схолија у српскословенском преводу ’Аподиктичких слова’ Григорија Паламе. Гласник Етнографског института САНУ, [S.l.], v. 73, n. 1, p. 223–246, june 2025. ISSN 2334-8259. Доступно на:
<https://www.ei.sanu.ac.rs/index.php/gei/article/view/1172>.
Датум приступа: 04 june 2025