Жена у улози наследнице у османско доба: пример женe муслиманке на Централном Балкану (17–18. век)

ДОИ: https://doi.org/10.2298/GEI1902325A УДК 305-055.2:347.65/.68(491)"16/17" Оригинални научни рад

Сажетак

Предмет овог рада је наследно право које је у османском правном систему било загарантовано женама муслиманске вероисповести. Примену овог права у реалном животу представили смо са више примера, превасходно са простора Централног Балкана. Већи део коришћених извора потиче из Књига жалби (Şikâyet Defterleri) из 17. и 18. века. Уз то, коришћена су и документа из османских судских регистара (Sicil), углавном за територију Истанбула, као и неке одлуке са седница царског дивана (Mühimme defterleri). Наследнице и жене које поседују имовину биле су готово подједнако бројне као и мушкарци. Оне су представљале себе пред судом и самостално обављале процедуру.
Кључне речи: жена, право наслеђа, Османско царство, Балкан, шеријатски суд

Reference

Acar, H. İbrahim. 1994. İslâm Aile Hukukunda Kadınlara Tanınan Haklar. Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Akın, Zeki. 1950. “İslam Miras Hukukunun Umumi Esasları ve Osmanlı Kanunnamelerinde Buna Aykırı Hükümler.”Adalet Dergisi c. 11: 1428-1446.
Akyılmaz, S. Gül. 2000. Osmanlı Devleti’nde Eşitlik Kavramının Gelişimi. Konya: Yayımlanmamış Profesörlük Çalışması.
Akyılmaz, S. Gül. 2007. “Osmanlı Miras Hukukunda Kadının Statüsü.”Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi XI (1-2): 471-502.
Aličić, Ahmed. 2012. Sidžili kadije kaze Novi Pazar: od 1766. do 1768.godine / s osmansko-turskoga jezika preveo i obradio Ahmed Aličić. Sarajevo – Novi Pazar: Historijski arhiv, Istorijski arhiv „Ras”.
Aydın, M. Akif. 1996. İslam ve Osmanlı Hukuku Araştırmaları. İstanbul: İz Yayınları.
Aydın, M. Akif. 1996. “Osmanlı Toplumunda Kadın ve Tanzimat Sonrası Gelişmeler.” Sosyal Hayatta Kadın, 143-156. İstanbul: Ensar Neşriat.
Aydın, M. Akif. 2002. „Osmanlı Hukukunun GenelYapısı ve İsleyisi.” Türkler c. 10: 24–33.
Bušatlić, Hafiz Abdulah. 1926. Porodično i nasljedno pravo muslimana (glavne ustanove i propisi). Sarajevo: Biblioteka Kulturno nasljeđe.
Cin, Halil. 1979. Eski ve Yeni Türk Hukukunda Tarım Arazilerinin Miras Yoluyla İntikali. Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi.
Çakır, Serpil. 1994. Osmanlı Kadın Hareketi. İstanbul: Мetis yayınları.
Čar-Drnda, Hatidža. 2004. „Vakufski objekti u Bosanskom sandžaku.” Prilozi za orijentalnu filologiju 52–53: 267–294.
Döndüren, Hamdi. 1991. “Ashabü’l Feraiz”, DİA, c. 3, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı: 467;
Efe, Ahmet. 2011. “İslam Miras Hukukunda Kadın-Erkek Hisselerinin Farklı Oluşu Üzerine Bir Değerlendirme.” İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 18: 157–168.
Eren, Burçak, Can Dilek Girgin. 1996. Osmanlı Kadını ve Yabancı Gezginler. İstanbul: Milliyet Yayınları.
Ergene, A. Boğaç, Ali Berker. 2009. “Inheritence nd Intergenerational Wealth Transmission in Eighteenth-Century Ottoman Kastamonu: an Empirical Investigation.” Journal of Family History 34: 25–47.
Farrare, Claude. 1977. Türklerin Manevi Gücü. İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser.
Fontmagne, Durand. 1977. Kırım Harbi Sonrasında İstanbul. İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser.
Fotić, Aleksandar. 2010. “Turski dokumenti o Rustem-pašinom vakufu i dvostrukom zakupu „icārateyn“ u Beogradu.” Mešovita grada (Miscellanea) XXXI: 75–108.
Gerber, Haim. 1980. “Social And Economic Position Of Women In An Ottoman City Bursa 1600–1700. ”International Journal of Middle East Studies, Vol. 12, No. 3: 231–244.
İbn Battûta Tancî, Ebu Abdullah Muhammed. 2014. İbn Battûta Seyahatnâmesi. Çeviren– Istanbul: A. Sait Aykut, Yapı Kredi Yayınları.
Imber, Colin. 2004. Şeriattan Kanuna Ebussuud ve Osmanlı’da İslâm Hukuku, çev. Murteza Bedir. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
İstanbul Şeriyye Sicili d. 03, cilt: 13 (2010). İstanbul: ISAM Yayınları.
İstanbul Şeriyye Sicili d. 12, cilt: 16 (2010). İstanbul: ISAM Yayınları.
Jennings, Ronald. 1975. “Women in early 17th Century Ottoman Judical Records: The Shari’a Court of Anatolian Kayseri.” Journal of Economic and Social History of the Orient 18: 53–114.
Karaman, Hayreddin. 1996. Mukayeseli İslam Hukuku, I. İstanbul: Nesil Yayınları.
Karateke, Hakan. 2005. “Legitimizing the Ottoman Sultanate: A Framework for Historical Analysis.” In Legitimizing the Order. The Ottoman Rhetoric of State Power, eds. Karateke, Hakan, Maurus Reinkowski, 13–52. Leiden–Boston: Brill.
Karčić, Fikret. 2011. Studije o šeriatskom pravu i institucijama, 2. dopunjeno izd. Sarajevo El-Kalem; Centar za napredne studije.
Korkut, Besim. 2001. Kur’an s prijevodom Besima Korkuta. Sarajevo: El-Kalem.
Marković, Biljana. 2007. Justinijanov zakon: srednjovekovna vizantijsko-srpska pravna kompilacija, Izvori srpskog prava, Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti, Odeljenje društvenih nauka, Čigoja štampa.
Martykánová, Darina. 2009. “Matching Sharia and ‘Governmentality’: Muslim Marriage Legislation in the Late Ottoman Empire.”In Instituional Change and Stability: Conflicts, Transitions, and Social Values, eds. Andreas Gémes et al., 153–175. Pisa: CLIOHRES.net.
Maydaer, Saadet. 2006. “Osmanlı Klasik Döneminde Kadınların Servet Edinme Yolları (Bursa Örneği).” Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt: XV, sayı: 2: 365–381.
Meriwether, L. Margaret. 1997. “Women and Waqf Revisited: The Case of Aleppo, 1770–1840.” In Women in the Ottoman Empire: Middle Eastern Women, ed. Madeline C. Zilfi, 128–152. Leiden: Brill.
Orhonlu, Cengiz. 1997. ˮKassâm.” In The Encyclopaedia of Islam, Volume IV, 735–736. Leiden: Brill.
Örstein Esirgen, Seda. 2016. “Aile hukuku ve mülkiyet ilişkileri açısından klasik dönem Osmanlı hukukunda gayrimüslim kadın.” Ankara Üniversitesi Hukuk Fak. Dergisi 65 (3): 893–935.
Osmanlı Arşivinde Şeyhülislam Fetvaları. 2015. İstanbul: T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü , Osmalı Arşivi Daire Başkanlığı, Yayın No: 139.
Rabinowitz, I. Louis. 1972. “Levirate Marriage and Halizah.” Encyclopedia Judaica, 11: 122–131.
Radford, F. Mary. 2000. „The Inheritance Rights of Women Under Jewishand Islamic Law.” Boston College International and Comparative Law Review, Volume 23, Issue 2:162–163.
Roded, R. Ruth. 1999. „Osmanlı tarihine cinsiyet açısından bakılması.” In Osmanlı V, 418–427. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
Schacht, Joseph. 1982. An Introduction to Islamic Law. Oxford: Clarendon Press.
Şen, Mehmet Emin, Faruk Saltekin. 2012. “Osmanlı Toplumunda Kadınların Mahkeme Önündeki Hukuk Mücadelesi: 235 No’lu Seydişehir Şer’iyye Sicil Defterine Göre.” Turkish Studies-İnternational Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 7/4: 2793– 2807.
Tucker, Judith. 1997. “The Fullness of Affection: Mothering in the Islamic Law of Ottoman Syria and Palestine.” In Women in the Early Modern Middle East: Women in the Ottoman Lands, 1650-1850, ed. Madeline Zilfi, 232–252, Leiden: Brill.
Tucker, Judith. 2008. Women, Family and Gender in Islamic Law. Cambridge: Cambridge University Press.

Neobjavljeni izvori:
Başbakanlık Osmanlı Arşivi – İstanbul, Bab-ı Asafi, Divan-i Hümayun Sicilleri, Rumeli Ahkam Defterleri (BOA. A. DVNS. ŞKT. d.) 33, 39, 45, 49, 51, 52, 53, 56, 57, 58, 61, 66.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi – İstanbul, İbnülemin Askeriye (İE. AS), no: 26.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi – İstanbul, İbnülemin Dahiliye (İE. DH), no: 8.
Објављено
30.09.2019.
Како цитирати
AMEDOSKI, Dragana. Жена у улози наследнице у османско доба: пример женe муслиманке на Централном Балкану (17–18. век). Гласник Етнографског института САНУ, [S.l.], v. 67, n. 2, p. 325–338, sep. 2019. ISSN 2334-8259. Доступно на:
<https://www.ei.sanu.ac.rs/index.php/gei/article/view/813>.
Датум приступа: 28 mar. 2024