The Slava or Patron Saint’s Day among the Serbs

Nikola F. Pavković (Serbia)

Nikola F. Pavković (Serbia) Prof. Univerziteta u Beogradu
npavkovi@eunet.rs

Сажетак

Slava, Krsna slava, Krsno ime, Svetac i dr. lokalni nazivi za društveni (porodični) i crkveni praznik kod pravoslavnih Srba se održava od početka 13. veka. Slava je tipičan i jedini opšti porodični praznik. Održava se jednom godišnje na dan hrišćanskog sveca patrona porodice. Slava je nasledno porodično dobro po muškoj liniji Najvažniji obredni predmeti slave su: hleb-kolač, kuvano žito-koljivo, ulje, sveća, tamjan, crveno vino i ikona sveca. Ovi obredni predmeti poznati su i u Starom zavetu, koji su prešli u crkvenu liturgiju, a zatim i u obred slave. Glavni čin slave je dizanje slave i napijanje u slavu, tj. obredno rezanje, prelivanje vinom i okretanje kolača u pravcu kretanja sunca, i zdravica u slavu sveca i napretka kuće. U tome učestvuju domaćin kuće, sveštenik i ugledni gosti. U obrednoj gozbi učestvuju pozvani gosti. O poreklu slave u nauci (etnologija, istorija i dr.) ima nekoliko teorija. Pristalice antičkog porekla slave ukazuju na sličnosti slave i kulta herosa (kod Grka), odnosno kulta lara i penata (kod Rimljana). Drugi ukazuju na vezu slave sa kultom predaka; treći zastupaju mišljenje da je slava u vezi sa prijemom hrišćanstva (krštenjem predaka) na dan nekog sveca koji je odabran za patrona. U tome je presudnu ulogu ima Srpska pravoslavna crkva koja je bitno uticala na današnji način kulta slave. Slava se, uz kosovski mit smatra za bitan deo srpskog nacionalnog identiteta. Slava postoji i kod Makedonaca, a u prošlosti je bila i kod katolika u Dalmaciji, Slavoniji, oko Dubrovnika i u Bosni.

Ključne reči: Slava, Srbi, hrišćanstvo, pravoslavna crkva, narodni identitet

Reference

Andrejić Ljubomir, 1985, Slava – bibliografija, OKIz, Beograd, 535–556.

Bandić Dušan, 1986, Funkcionalni pristup proučavanju krsne slave, GEI SAN 35, Beograd, 9–19.

Banović Stjepan, 1985, O porijeklu Slave – Krsnog imena, OKIz, Beograd, 261–386.

Bogdanović Dimitrije, 1985, Krsna slava kao svetosavski kult. OKIz. Beograd. 486–511.

Bogišić Valtazar, 1866, O važnosti prikupljanja narodnijeh pravnih običaja kod Slavena, Književnik 3, Zagreb, 1–47, 161–241, 408–476, 600–613.

Budimir Milan, 1985, Vladislav Skarić, Postanak krsnog imena, OKIz, Beograd, 331–336

Vaniček Franjo, 1875, Specialgeschichte der Militergränze, II, Wien, 545–546, 569.

Vasić Miloje, 1901/1985, Slava – Krsno ime, Beograd, 209–260.

Vlahović Petar, 1985, Prilog proučavanju krsne slave, OKIz, Beograd, 136- 147.

Grbić Manojlo, 1891, Karlovačko vladičanstvo. Prilog k istoriji Srpske pravoslavne crkve. Druga knjiga, Karlovac, 177–179.

Grujić Radoslav, 1985, Crkveni elementi Krsne slave, OKIz, Beograd, 407– 485.

Daničić Đuro, 1863, Koljivo, RKSS 1–3, Beograd

Episkop Nikolaj, 1995, Srpske slave, Biblioteka Glas crkve, Pos. izd. 46, Valjevo.

Zečević Slobodan, 1985, ‘Praznik’ (Slava) u severoistočnoj Srbiji, Beograd, 122–135.

Javor J., 1866, Izяsnenie krsnog imena, S-DM, XXII, Zadar.

Jagić Vatroslav, 1874 Sitna građa za crkveno pravo, Starine JAZU, VI, Zagreb, 112–151.

Jelenić dr fra Julijan, 1915, Kultura i bosanski franjevci, II svezak, fototip izdanje iz 1915, Sarajevo.
Jovanović Bojan, Krsna salava, PŽSDV, Clio Beograd 2006.

Jović Spiridon, 1962/2004, Etnografska slika Slavonske vojne granice, Čigoja, Beograd.

Johannes Scilitzae, 1983, Synopsis Historiarum, Editio Princeps. Recensuit Johannes Thum.

Apud Walter de Gruyter et Socius et Novi Eboraci, MCMLXXIII, 361.

Kalezić Dimitrije, K., 2000, Krsne slave u Srba, Beograd.

Karadžić Vuk, 1852, Srpski rječnik, Beograd; 1867, kod: sveti, slava, služba; Isti,

Život i običaji naroda serbskog, Beč, 217.

Klaić Vjekoslav, 1922, Novija istraživanja o krsnom imenu, Prešt. iz „Hrvata“, Zagreb, 8, 9.

Kovačević Ivan, 1985, O proučavanju krsnog imena, Pogovor, OKIz, Beograd, 523-533.

Kostić Mita, 1922, Grof Koler kao kulturno-prosvetni reformator kod Srba u Ugarskoj u XVIII veku, SKA, Posebna izdanja, knjiga LXXXVIII, Beograd.

Lilek Emilijan, 1899, Etnološki pabirci po Bosni i Hercegovini, GZM 11, Sarajevo, 700.

Ljubić Šime, 1868, Listine o odnošajih između Južnoga Slavenstva i Mletačke republike, MH-JSM, I, Zagreb, 190.

Miletić fra Augustin, 1828, Naredbe i uprave biskupa namistnika apostolski proshasti i sadascgnega …, Rim, 25–26.

Milećević Milan, Đ., 1985, Kućanska slava, OKIz, Beograd,75–121.

Mitrović Aleksandar, 1985, Krsno ime nije ni patarenskog, ni srpskog, ni pravoslavnog postanka, OKIz, Beograd, 277–286.

Niderle Lubor, 1902/1919, Staroslovanské starožitnosti, Oddil kulturni I, dil 216- 218, Praha, 46–47, 50–52.

Nodilo Speratus, 1883, Annales Ragusini item Nikolai de Ragnina, MSHSM, XXIV, Zagreb, 8.

O krsnom imenu, 1985, O krsnom imenu, zbornik. Urednik Svetlana Velmar-Janković. Radove odabrao i Pogovor napisao Ivan Kovačević. Beo- grad.

Pavković Nikola, F., 1982, Etnološka koncepcija nasleđivanja, ES IV, Beograd, 25–39.

Pavković Nikola, F., 1992, Etnografski zapisi Jevrema Grujića, Beograd, 1– 169.

Isti 2009, Banatsko selo, društvene i kulturne promene, MM, Novi Sad, 5– 630.

Petrović Đurđica, 1985, Odredbe dubrovačke vlade o ‘praznicima svetih’ iz
1498 godine, OKIz, Beograd, 193-206.

Rački Franjo, 1877, Documenta historiae croaticae, MSHSM, VII, Zagrabiae, 145. Skarić

Vladislav, 1985, Postanak krsnoga imena, OKIz, Beograd, 287–341. Skok Petar, 1972, s. v. Koljivo, ERHSJ, I–III, Zagreb.

Trojanović Sima, 1911, Glavni srpski žrtveni običaji, SEZ, XVII, Beograd, 5, 9, 15, 80, 292–308.

Truhelka Ćiro, 1930/1985, Larizam i krsna slava, OKIz, Beograd, 342-406.

Ćorović Vladimir, 1911, Zabrane pirovanja o krsnom imenu i drugim svetkovinama u Boki Kotorskoj 1772. godine. Glasnik Zemaljskog muzeja XXIII, Sarajevo 1911, 351–354;

Ferluga Jadran, 1966/2007, Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije, 3, fototipsko izdanje, ured. Lj. Maksimović.

Filipović Milenko, S. 1985, Slava, služba ili krsno ime u pisanim izvorima do kraja 18. veka, OKIz, Beograd, 151–192.

Fortis Alberto, 1974, Viaggio in Dalmazia 1–2, Venezia 1774, reprint München Verl. Oto Sagner – Veselin Masleša, Sarajevo, 75.

Cvijić Jovan, 1913, Raspored balkanskih naroda, Glasnik Srpskog geografskog društva, Beograd, 250–251.

Crnjanski Miloš, 1934, Sveti Sava. Biblioteka luča, Beograd.

Šurmin Đuro, 1898, Hrvatski spomenici , I, MH-JSM VI, Zagreb, 76–77.

Слава или Крсно име код Срб

DOI:10.2298/GEI1501123P;UDC: 398.332:271.222(497.11)

Сажетак

Reference